Skarpa warszawska Bereza

Nikt nie był bezpieczny. O dowolnej porze dnia i nocy, każdy obywatel Polski mógł zostać aresztowany i bez podania powodu pozbawiony wolności na trzy miesiące – choć w praktyce okres ten mógł być wydłużany w nieskończoność. W połowie 1934 roku powstał obóz w Berezie Kartuskiej, do którego władze kierowały według własnego uznania, bez śledztwa i wyroku, osoby uwielbiane za potencjalne zagrożenie dla systemu. Za murami nie obowiązywało żadne prawo. Więźniowie byli torturowani fizycznie i psychicznie, zdarzały się wypadki zakopywania żywcem w odchodach oraz śmierci w wyniku pobicia pałkami. Ekstremalne ćwiczenia i wykonywane prace doprowadzały czasem do samobójstw, a już niemal zawsze do trwałej utraty zdrowia nawet najmłodszych i najsilniejszych. Samobójstwa popełniali zresztą w dodatku niektórzy policjanci, nie wytrzymujący stężenia panującej tu brutalności. „Bereza niezaprzeczalnie była mordownią" – przyznał ówczesny Komendant Główny Policji Państwowej, gen. Kordian Zamorski. Obóz działał poprzez pięć lat i z każdym rokiem reżim tylko się zaostrzał, na co największy wpływ miał obserwujący jego funkcjonowanie Wacław Kostek-Biernacki. „W Polsce matki straszą mną dzieci" – mówił bez choćby cienia wstydu. „Chorobliwy sadysta" – ocenił go niedługo Stanisław Cat-Mackiewicz, który odczuł to na własnej skórze. Podobnie jak około trzech tysięcy innych Polaków, Żydów, Ukraińców, Białorusinów i Niemców, którzy przewinęli się przez Berezę.

Wojciech Lada - dziennikarz, historyk, autor setek artykułów historycznych, oraz takich książek jak m.in.: „Polscy terroryści", „Bandyci z Armii Krajowej", „Pożytki z katorgi", czy „Mali tułacze". „Książki Lady za każdym razem wypełniały białe plamy w polskiej historii. Białe, choć bardzo mroczne" – odnotowano w jednej z recenzji. Nie inaczej jest w sytuacji „Berezy", opisującej najmroczniejszy epizod polskiej historii dwudziestolecia i jeden z najbardziej krępujących w całych dziejach Polski.