Rozwiązywanie zagadek związanych z żydowskimi domami modlitwy w Warszawie wymaga wyjątkowego wysiłku z powodu niemal doszczętnego unicestwienia podczas II wojny światowej niemal pięciuset takich obiektów – od okazałych synagog do skromnych pomieszczeń w prywatnych domach.
Po większości modlitewni nie pozostało nic poza adresem odnotowanym w zbiorczych zestawieniach. Na gruntach największej przedwojennej dzielnicy żydowskiej wyrosła nowa dzielnica – Muranów, bloki mieszkalne tworzą zupełnie odmienny układ od dawnych kamienic, a mnóstwo ulic zmieniło swój bieg.
W innych dzielnicach, nad wyraz na Pradze, przetrwało wszakże niemało starych budynków, ale opuszczone sale modlitwy zostały przebudowane na inne cele i utraciły wcześniejszy wystrój. Wszystkie te miejsca modlitw były fotografowane istotnie rzadko, więc poza okazjonalnymi tego typu zapisami badaczom pozostawały do dyspozycji nieliczne dokumenty źródłowe, relacje prasowe oraz literatura wspomnieniowa.
Te pola badawcze zostały już niemal do końca wyeksploatowane, co pozwoliło wyjaśnić niemało kwestii,jednocześnie ukazało, jak bezradna bywa nauka wobec ogromu Zagłady. Książka Jarosława Zielińskiego Warszawskie synagogi.
Na tropie tajemnic kontynuuje wątki podjęte w dziele Eleonory Bergman, która zbadała wszystkie dostępne przed laty źródła i opracowania, wytwarzając najpełniejszą w dziejach varsavianistyki panoramę stołecznych modlitewni.
Od tego czasu badacze zyskali jednak łatwiejszy dostęp do tworzyw wcześniej niemal niewykorzystywanych – fotoplanów, zdjęć lotniczych i szczegółowych opracowań kartograficznych i fotografii (najczęściej niemieckich), które bezustannie pojawiają się na aukcjach internetowych.
Wszystkie te narzędzia zostały użyte w tej książce, dzięki temu udało się dokonać znaczącej weryfikacji wiedzy na temat wielu synagog, których wygląd, a choćby staranniejsza lokalizacja w obrębie danej posesji nie były dotychczas znane.
Opracowanie nie jest szczegółowym zestawieniem wszelkich domów modlitwy, lecz – poza wstępnym przeglądem obiektów najważniejszych – przedstawia te, o których można powiedzieć cokolwiek więcej niż dotychczas.
Tytuł Warszawskie synagogi. Na tropie tajemnic Autor Jarosław Zieliński Wydawnictwo KSIĘŻY MŁYN DOM WYDAWNICZY MICHAŁ KOLIŃSKI EAN 9788377292884 ISBN 9788377292884 Kategoria Przewodniki turystyczne\Polska ilość stron 248 Rok wydania 2020 Oprawa Miękka Wydanie 1
