Zagadnienie funkcjonowania wywiadu Wojska Polskiego (Oddział II w latach 1918-1945 kolejno: Sztabu Generalnego, Sztabu Głównego, Sztabu Naczelnego Wodza, Oddziału Informacyjno-Wywiadowczego Sztabu Naczelnego Wodza) stanowi już od kilku dziesiątków lat przedmiot badań polskich historyków.
Mimo ukazania się szeregu cennych publikacji, nadal pozostaje duże pole dla badań nad tematami dotąd niepodjętymi albo wymagającymi poczynienia istotnych korekt w dotychczasowych ustaleniach. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt powolnego ujawniania materiałów "wywiadowczej" proweniencji, a więc tzw.
"wrażliwych" i "opatentowanych" z zróżnicowanych zresztą powodów, często politycznych. Stopniowe ujawnianie zawartości archiwów krajowych, co dotyczy np. Zbiorów przystępnych aktualnie w CAW (poprzednio przechowywanych w MSW, a także tych pochodzących z archiwów rosyjskich), a ostatnio w dodatku z IPN (Centrala i Oddziały) zezwala na dalsze prowadzenie badań wyraźnie pogłębionych i dotyczących różnych aspektów działalności polskiej "dwójki".
Zamiarem niniejszej publikacji, która stanowi zbiór artykułów autorstwa badaczy wywodzących się z kilku ośrodków akademickich, archiwistów, pracowników IPN, Straży Granicznej, jest przybliżenie czytelnikowi tej tematyki z uwzględnieniem rezultatów ich najnowszych badań.