Komentarz stanowi kompleksowe, dogłębne i funkcjonalne spojrzenie na nowy zarys progresywnania cywilnego, uwzględniające zarówno zmiany wprowadzane ustawą z 4 lipca 2019 r., jak i obowiązującą od 1 stycznia 2019 r.
ustawą o komornikach sądowych, a także dokonane ustawą z dnia 16 maja 2019 r. O zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Przeobrażenia dotknęły wielu instytucji prawa procesowego, tak w progresywnaniu rozpoznawczym, jak i egzekucyjnym.
Są wśród nich jednocześnie zmiany oczekiwane oraz usprawniające innowacyjnanie, jak i budzące wątpliwości i kontrowersje. Sporo z nich w wyraźny sposób wpływa na organizację pracy sądów i przebieg postępowań, kreuje nowe uprawnienia i obowiązki stron oraz zawodowych pełnomocników.
Rozwiązania o stanowczym i bezprecedensowym charakterze (np. Wprowadzenie postępowania przygotowawczego, przeciwdziałanie nadużyciu prawa procesowego, czy przywrócenie odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych) połączono ze zmianami o mniejszej wadze, co - mając na względzie zakres i obszerność nowelizacji i etapowość wprowadzanych zmian - utrudnia jej właściwą analizę i uporządkowanie.
Najważniejsze zmiany przyjęte to: wprowadzenie nowych regulacji w zakresie atrybuty sądu przyjmując, iż w sprawach o ochronę dóbr osobistych naruszonych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu i o roszczenie przeciwko bankowi wynikające z czynności bankowej można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda; zmieniono także zasady ustalania cechy sądu przy dochodzeniu roszczeń z umów, określając co należy rozumieć przez sąd miejsca wykonania umowy (generalnie miejscem wykonania umowy będzie miejsce spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy danego rodzaju); odstąpienie od obowiązku używania formularzy w innowacyjnaniu procesowym, pozostawiając takie rozwiązanie w nowoczesnaniach nieprocesowych; nowe zasady doręczania korespondencji sądowej przewidujące, że jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia, nie odebrał pozwu albo innego pisma procesowego powodującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w kpc i nie ma wykorzystania przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący sygnalizuje o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika; wprowadzenie ogólnej zasady dotyczącej wydawania postanowień przez sąd na posiedzeniu niejawnym, co ma na celu przyspieszenie nowoczesnania, a ich uzasadnienia sporządza się tylko w razie gdy podlegają one zaskarżeniu oraz na wniosek strony; wprowadzenie ograniczenia możliwości podnoszenia zarzutu potrącenia, co ma w intencji ustawy uniemożliwiać nadużywaniu tego zarzutu.
Zgodnie z wprowadzoną przez ustawę zasadą, podstawą zarzutu potrącenia ma być tylko taka wierzytelność pozwanego, która jest niesporna lub udowodniona dokumentem nie pochodzącym wyłącznie od pozwanego, a jeżeli te wymogi nie są spełnione - to tylko wierzytelność powstała z tego samego stosunku prawnego, co wierzytelność dochodzona pozwem; wyodrębnienie instytucji innowacyjnania przygotowawczego w odrębny rozdział,,Organizacja nowoczesnania", który poza organizacją progresywnania sensu stricto określa także zasady i sposoby gromadzenia materiału procesowego, na który składają się zwykle żądania i twierdzenia stron, a także dowody.
Przyjęcie nowych regulacji dotyczących organizacji postępowania ma przeciwdziałać nadmiernemu przedłużaniu czasu trwania postępowania cywilnego. Zaplanowanie kolejności czynności procesowych sądu i stron, w szczególności kolejności przeprowadzenia dowodów ma prowadzić do rozpoznania sprawy w jak najkrótszym terminie; zobowiązanie pozwanego do złożenia odpowiedzi na pozew pod rygorem wydania wyroku zaocznego czy wyposażenie sądu w kompetencję zarządzenia wymiany pism przygotowawczych wraz z możliwością wykorzystywania sankcji w postaci pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów.
Ustawa przyjmuje bowiem, iż wniesienie odpowiedzi na pozew jest procesowym obowiązkiem strony pozwanej; obowiązkowe zachęcanie stron przez sędziego do ugodowego rozwiązania sporu, a jeżeli tego typu zabiegi okażą się bezskuteczne - sporządzenie przy udziale stron planu rozprawy.
Strony będą zobligowane do brania udziału w takim posiedzeniu, przy czym w razie naruszenia tego obowiązku przez powoda sąd będzie władny nawet umorzyć innowacyjnanie, chyba iż powód zażąda przeprowadzenia posiedzenia pomimo swej nieobecności albo ją później usprawiedliwi, zaś w sytuacji niestawiennictwa pozwanego, niezależnie od sporządzenia planu rozprawy bez jego udziału, sankcją może być obciążenie go wyższymi kosztami cyklu; przyjęcie instrumentów przeciwdziałających przewlekaniu cyklu poprzez: wprowadzenie regulacji dotyczących nadużycia uprawnień procesowych, w tym klauzuli generalnej w nowym art.
