Tytuł Rodzina w kryzysie Podtytuł Studium resocjalizacyjne Autor Beata Maria Nowak Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-16586-4 Rok wydania 2012 Warszawa liczba stron 360 Format pdf Spis treści Wstęp IX
CZĘŚĆ I Oblicza kryzysu współczesnych rodzin 1
ROZDZIAŁ 1. Portrety współczesnych rodzin z kryzysem społecznym w tle 3
1.1. Rodzina w perspektywie nauk społecznych 3
1.2. Geneza współczesnych form życia rodzinnego 8
1.2.1. Współczesne modele i formy życia rodzinnego 11
1.3. Rodzina i jej funkcjonowanie 14
1.4. Wybrane modele funkcjonowania rodziny 20
1.4.1. Model strukturalny S. Minuchina 20
1.4.2. Model kołowy D.H. Olsona 22
1.4.3. Model systemowy W.R. Beaversa 25
1.5. Uwarunkowania kryzysów rodzinnych 26
1.5.1. Uwarunkowania globalne 27
1.5.2. Uwarunkowania lokalne 30
ROZDZIAŁ 2. Rodzina w kryzysie 35
2.1. Teoretyczne konteksty zjawiska kryzysu 35
2.1.1. Konwencjonalna i poszerzona teoria kryzysu 40
2.1.2. Warianty kryzysów i ich źródła 43
2.2. Kryzys a zmiany w środkurodzinne 47
2.2.1. Zaburzenia w strukturze rodziny 49
2.2.2. Dysfunkcje systemu rodzinnego 52
2.2.3. Profile rodzin w kryzysie 55
2.3. Rodzina w świetle wyników badań empirycznych 60
2.4. Strategie radzenia sobie z kryzysem 68
2.4.1. Modele radzenia sobie ze stresem – konwencjonalne i przejściowe 72
2.4.2. Wieloosiowy model radzenia sobie S.E. Hobfolla 75
2.5. Znaczenie kompetencji społecznych dla sprawnej adaptacji społecznej 78
2.5.1. Kompetencje społeczne a przypasowanie społeczne 79
2.5.2. Koncepcje uwarunkowań kompetencji społecznych 85
2.6. Rola zasobów rodzinnych w przezwyciężaniu kryzysu – przegląd badań 86
CZĘŚĆ II Polityka państwa wobec rodzin w kryzysie 91
ROZDZIAŁ 3. Współczesne zadania i wyzwania polityki społecznej 93
3.1. Prawne konteksty funkcjonowania rodziny 93
3.2. Strategie polskiej polityki społecznej wobec rodzin w kryzysie 98
3.2.1. Idea aktywnej polityki społecznej 101
3.3. Obszary problemowe i wyzwania polityki regionalnej 104
ROZDZIAŁ 4. Działania profilaktyczne, pomocowe i wspierające 113
4.1. Wybrane zagadnienia profilaktyki społecznej 114
4.2. Wspieranie rodzin w kryzysie wynikające z kompetencji pomocowych 118
4.2.1. Kontekst socjalny 121
4.2.2. Kontekst psychologiczny 124
4.2.3. Kontekst interwencyjny 128
4.3. Organizacje pozarządowe w systemie pomocy i wsparcia społecznego 130
4.4. Wolontariat jako narzędzie zmiany społecznej 136
CZĘŚĆ III Współczesne modele resocjalizacji a oddziaływania wobec rodzin w kryzysie 141
ROZDZIAŁ 5. Inspiracje teoretyczne współczesnej pedagogiki resocjalizacyjnej 143
5.1. Koncepcje społeczno-poznawcze 143
5.1.1. Teoria konstruktów osobistych G. Kelly’ego 144
5.1.2. Teoria społecznego uczenia się A. Bandury 145
5.2. Teorie i koncepcje socjologiczne 147
5.2.1. Integracyjna teoria zachowania przestępczego M. Leblanca 147
5.2.2. Teoria naznaczenia społecznego (stygmatyzacji) 148
5.2.3. Koncepcja teatru życia codziennego E. Goffmana 150
5.2.4. Koncepcja resilience (oporu–elastyczności) 151
5.3. Współczesne polskie koncepcje resocjalizacji 152
5.3.1. Wielopasmowa koncepcja resocjalizacji z udziałem społeczeństwa A. Bałandynowicza 154
5.3.2. Koncepcja uspołecznienia systemu profilaktyki i resocjalizacji W. Ambrozika 155
5.3.3. Koncepcja twórczej resocjalizacji M. Konopczyńskiego 157
ROZDZIAŁ 6. Instytucjonalne oddziaływania resocjalizujące wobec rodzin w kryzysie – analiza krytyczna 159
6.1. Resocjalizacja w warunkach kurateli sądowej 159
6.1.1. Sprawność kuratorskich oddziaływań resocjalizujących w środowisku otwartym 161
6.2. Działania systemowe w zakresie pomocy penitencjarnej i postpenitencjarnej dla osób skazanych i ich rodzin 167
6.2.1. Aktywizacja zawodowa jako składnik penitencjarnych oddziaływań resocjalizujących – polskie projekty systemowe 171
6.2.2. Działania systemowe w świetle wyników badań 175
6.3. Wybrane przykłady resocjalizacyjno-readaptacyjnych projektów systemowych wdrażanych w innych państwach 178
CZĘŚĆ IV Rodziny w kryzysie w świetle badań własnych 189
ROZDZIAŁ 7. Podstawy metodologiczne badań własnych nad rodziną w kryzysie złożonym 191
7.1. Strategia badawcza 191
7.1.1. Wybór próby badawczej 196
7.2. Socjodemograficzny opis osób badanych 198
7.3. Opis zaimplementowanych metod i narzędzi badawczych 201
ROZDZIAŁ 8. Źródła i oblicza kryzysu, a także zasoby wewnętrzne badanych rodzin 205
8.1. Zjawiska i sytuacje kryzysogenne a właściwości socjodemograficzne badanych rodzin 206
8.2. Charakterystyka źródeł kryzysu 208
8.2.1. Bezrobocie w rodzinie 208
8.2.2. Emigracja zarobkowa 210
8.2.3. Choroba przewlekła i niepełnosprawność 211
8.2.4. Utrata osoby bliskiej 212
8.2.5. Nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży, przestępczość osób dorosłych 213
8.2.6. Uzależnienie od środków psychoaktywnych 215
8.3. Zasoby wewnętrzne badanych rodzin – międzygrupowe i we wnętrzugrupowe badania porównawcze 216
8.3.1. Wybrane parametry psychospołeczne liderów rodzinnych, a także parametry rodziny jako systemu (porównania międzygrupowe) 217
8.3.2. Zmienne socjodemograficzne a zasoby wewnętrzne rodziny (porównania wewnątrzgrupowe) 233
8.4. Potrzeby rodzin w kryzysie złożonym w zakresie regulacji zasobów wewnętrznych 238
ROZDZIAŁ 9. Zapotrzebowanie rodzin w kryzysie złożonym na pomoc instytucjonalną 243
9.1. Modele potrzeby rodzin problemowych na pomoc instytucjonalną 245
9.2. Modele zapotrzebowania rodzin bezproblemowych na pomoc instytucjonalną 248
9.3. Porównanie modeli rodzin problemowych i bezproblemowych 252
9.4. Modele oszacowane na połączonych informacji o liderach rodzin problemowych i bezproblemowych 253
9.5. Wykorzystanie modeli logitowych w badaniach nad rodziną, a także w innych obszarach pedagogicznego i społecznego działania 256
ROZDZIAŁ 10. Wizerunek osoby udzielającej pomocy i wsparcia społecznego rodzinie w kryzysie 259
10.1. Osoby wspierające rodzinę w wybranych sferach jej funkcjonowania – preferencje badanych liderów rodzinnych 259
10.2. Pożądane atrybuty i umiejętności osób wspierających rodzinę 267
10.3. Sylwetka osoby udzielającej pomocy i wsparcia społecznego rodzinie w kryzysie 269
CZĘŚĆ V Propozycje rozwiązań modelowych 273
ROZDZIAŁ 11. Działania społeczne na rzecz rodzin w kryzysie złożonym 275
11.1. Rodzina jako system informacyjno-energetyczny 275
11.2. Zewnętrzne kreowanie systemu rodzinnego 280
11.2.1. Model działania generującego rozwój rodziny w kryzysie złożonym 284
11.2.2. Model oddziaływań stabilizująco-rozwojowych wobec rodziny w kryzysie złożonym 287
11.3. Resocjalizacyjny kontekst działania społecznego na rzecz rodziny w kryzysie 290
11.3.1. Model oddziaływań resocjalizująco-destygmatyzujących wobec rodziny w kryzysie złożonym 291
11.4. Rozwój osobowy i grupowy – nowa tożsamość rodziny 296
11.4.1. Trening kompetencyjny z liderem rodzinnym 297
11.4.2. Trening systemu rodzinnego 303
ROZDZIAŁ 12. Od stylizacji do autokreacji rodziny – zamiast zakończenia 305
Aneks 311
Załącznik 335
Bibliografia 341
CZĘŚĆ I Oblicza kryzysu współczesnych rodzin 1
ROZDZIAŁ 1. Portrety współczesnych rodzin z kryzysem społecznym w tle 3
1.1. Rodzina w perspektywie nauk społecznych 3
1.2. Geneza współczesnych form życia rodzinnego 8
1.2.1. Współczesne modele i formy życia rodzinnego 11
1.3. Rodzina i jej funkcjonowanie 14
1.4. Wybrane modele funkcjonowania rodziny 20
1.4.1. Model strukturalny S. Minuchina 20
1.4.2. Model kołowy D.H. Olsona 22
1.4.3. Model systemowy W.R. Beaversa 25
1.5. Uwarunkowania kryzysów rodzinnych 26
1.5.1. Uwarunkowania globalne 27
1.5.2. Uwarunkowania lokalne 30
ROZDZIAŁ 2. Rodzina w kryzysie 35
2.1. Teoretyczne konteksty zjawiska kryzysu 35
2.1.1. Konwencjonalna i poszerzona teoria kryzysu 40
2.1.2. Warianty kryzysów i ich źródła 43
2.2. Kryzys a zmiany w środkurodzinne 47
2.2.1. Zaburzenia w strukturze rodziny 49
2.2.2. Dysfunkcje systemu rodzinnego 52
2.2.3. Profile rodzin w kryzysie 55
2.3. Rodzina w świetle wyników badań empirycznych 60
2.4. Strategie radzenia sobie z kryzysem 68
2.4.1. Modele radzenia sobie ze stresem – konwencjonalne i przejściowe 72
2.4.2. Wieloosiowy model radzenia sobie S.E. Hobfolla 75
2.5. Znaczenie kompetencji społecznych dla sprawnej adaptacji społecznej 78
2.5.1. Kompetencje społeczne a przypasowanie społeczne 79
2.5.2. Koncepcje uwarunkowań kompetencji społecznych 85
2.6. Rola zasobów rodzinnych w przezwyciężaniu kryzysu – przegląd badań 86
CZĘŚĆ II Polityka państwa wobec rodzin w kryzysie 91
ROZDZIAŁ 3. Współczesne zadania i wyzwania polityki społecznej 93
3.1. Prawne konteksty funkcjonowania rodziny 93
3.2. Strategie polskiej polityki społecznej wobec rodzin w kryzysie 98
3.2.1. Idea aktywnej polityki społecznej 101
3.3. Obszary problemowe i wyzwania polityki regionalnej 104
ROZDZIAŁ 4. Działania profilaktyczne, pomocowe i wspierające 113
4.1. Wybrane zagadnienia profilaktyki społecznej 114
4.2. Wspieranie rodzin w kryzysie wynikające z kompetencji pomocowych 118
4.2.1. Kontekst socjalny 121
4.2.2. Kontekst psychologiczny 124
4.2.3. Kontekst interwencyjny 128
4.3. Organizacje pozarządowe w systemie pomocy i wsparcia społecznego 130
4.4. Wolontariat jako narzędzie zmiany społecznej 136
CZĘŚĆ III Współczesne modele resocjalizacji a oddziaływania wobec rodzin w kryzysie 141
ROZDZIAŁ 5. Inspiracje teoretyczne współczesnej pedagogiki resocjalizacyjnej 143
5.1. Koncepcje społeczno-poznawcze 143
5.1.1. Teoria konstruktów osobistych G. Kelly’ego 144
5.1.2. Teoria społecznego uczenia się A. Bandury 145
5.2. Teorie i koncepcje socjologiczne 147
5.2.1. Integracyjna teoria zachowania przestępczego M. Leblanca 147
5.2.2. Teoria naznaczenia społecznego (stygmatyzacji) 148
5.2.3. Koncepcja teatru życia codziennego E. Goffmana 150
5.2.4. Koncepcja resilience (oporu–elastyczności) 151
5.3. Współczesne polskie koncepcje resocjalizacji 152
5.3.1. Wielopasmowa koncepcja resocjalizacji z udziałem społeczeństwa A. Bałandynowicza 154
5.3.2. Koncepcja uspołecznienia systemu profilaktyki i resocjalizacji W. Ambrozika 155
5.3.3. Koncepcja twórczej resocjalizacji M. Konopczyńskiego 157
ROZDZIAŁ 6. Instytucjonalne oddziaływania resocjalizujące wobec rodzin w kryzysie – analiza krytyczna 159
6.1. Resocjalizacja w warunkach kurateli sądowej 159
6.1.1. Sprawność kuratorskich oddziaływań resocjalizujących w środowisku otwartym 161
6.2. Działania systemowe w zakresie pomocy penitencjarnej i postpenitencjarnej dla osób skazanych i ich rodzin 167
6.2.1. Aktywizacja zawodowa jako składnik penitencjarnych oddziaływań resocjalizujących – polskie projekty systemowe 171
6.2.2. Działania systemowe w świetle wyników badań 175
6.3. Wybrane przykłady resocjalizacyjno-readaptacyjnych projektów systemowych wdrażanych w innych państwach 178
CZĘŚĆ IV Rodziny w kryzysie w świetle badań własnych 189
ROZDZIAŁ 7. Podstawy metodologiczne badań własnych nad rodziną w kryzysie złożonym 191
7.1. Strategia badawcza 191
7.1.1. Wybór próby badawczej 196
7.2. Socjodemograficzny opis osób badanych 198
7.3. Opis zaimplementowanych metod i narzędzi badawczych 201
ROZDZIAŁ 8. Źródła i oblicza kryzysu, a także zasoby wewnętrzne badanych rodzin 205
8.1. Zjawiska i sytuacje kryzysogenne a właściwości socjodemograficzne badanych rodzin 206
8.2. Charakterystyka źródeł kryzysu 208
8.2.1. Bezrobocie w rodzinie 208
8.2.2. Emigracja zarobkowa 210
8.2.3. Choroba przewlekła i niepełnosprawność 211
8.2.4. Utrata osoby bliskiej 212
8.2.5. Nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży, przestępczość osób dorosłych 213
8.2.6. Uzależnienie od środków psychoaktywnych 215
8.3. Zasoby wewnętrzne badanych rodzin – międzygrupowe i we wnętrzugrupowe badania porównawcze 216
8.3.1. Wybrane parametry psychospołeczne liderów rodzinnych, a także parametry rodziny jako systemu (porównania międzygrupowe) 217
8.3.2. Zmienne socjodemograficzne a zasoby wewnętrzne rodziny (porównania wewnątrzgrupowe) 233
8.4. Potrzeby rodzin w kryzysie złożonym w zakresie regulacji zasobów wewnętrznych 238
ROZDZIAŁ 9. Zapotrzebowanie rodzin w kryzysie złożonym na pomoc instytucjonalną 243
9.1. Modele potrzeby rodzin problemowych na pomoc instytucjonalną 245
9.2. Modele zapotrzebowania rodzin bezproblemowych na pomoc instytucjonalną 248
9.3. Porównanie modeli rodzin problemowych i bezproblemowych 252
9.4. Modele oszacowane na połączonych informacji o liderach rodzin problemowych i bezproblemowych 253
9.5. Wykorzystanie modeli logitowych w badaniach nad rodziną, a także w innych obszarach pedagogicznego i społecznego działania 256
ROZDZIAŁ 10. Wizerunek osoby udzielającej pomocy i wsparcia społecznego rodzinie w kryzysie 259
10.1. Osoby wspierające rodzinę w wybranych sferach jej funkcjonowania – preferencje badanych liderów rodzinnych 259
10.2. Pożądane atrybuty i umiejętności osób wspierających rodzinę 267
10.3. Sylwetka osoby udzielającej pomocy i wsparcia społecznego rodzinie w kryzysie 269
CZĘŚĆ V Propozycje rozwiązań modelowych 273
ROZDZIAŁ 11. Działania społeczne na rzecz rodzin w kryzysie złożonym 275
11.1. Rodzina jako system informacyjno-energetyczny 275
11.2. Zewnętrzne kreowanie systemu rodzinnego 280
11.2.1. Model działania generującego rozwój rodziny w kryzysie złożonym 284
11.2.2. Model oddziaływań stabilizująco-rozwojowych wobec rodziny w kryzysie złożonym 287
11.3. Resocjalizacyjny kontekst działania społecznego na rzecz rodziny w kryzysie 290
11.3.1. Model oddziaływań resocjalizująco-destygmatyzujących wobec rodziny w kryzysie złożonym 291
11.4. Rozwój osobowy i grupowy – nowa tożsamość rodziny 296
11.4.1. Trening kompetencyjny z liderem rodzinnym 297
11.4.2. Trening systemu rodzinnego 303
ROZDZIAŁ 12. Od stylizacji do autokreacji rodziny – zamiast zakończenia 305
Aneks 311
Załącznik 335
Bibliografia 341
