Współcześnie aktualnym paradygmatem w rozwoju społeczno-gospodarczym na poziomie lokalnym, regionalnym, jak w dodatku na poziomie Unii Europejskiej jest zrównoważony rozwój. Termin ten jest rezultatem tłumaczenia z angielskiego @sustainable development, co jest na ogół tłumaczone jako rozwój trwający, ciągły, samonapędzający również jako jednostajny rozwój – ekorozwój.
Początkowo termin ten był stosowany do siedlisk leśnych, w których chodziło o zabezpieczenie lasów przed nadmierną eksploatacją (wycinką), co miało prowadzić do utrzymania względnie stałego zalesienia obszarów.
Koncepcja @sustainable development została przeniesiona również do rolnictwa, w wyniku czego zaczęto stymulować powstawanie tzw. Gospodarstw organicznych-naturalnych, w których odstąpiono od wykorzystywania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin na rzecz naturalnych nawozów i powrócono do gospodarki płodozmiennej, która w naturalny sposób uniemożliwia koncentracji zachwaszczenia, chorób i szkodników.
Z czasem koncepcja stabilnego rozwoju była przenoszona na inne sektory gospodarki (przemysł wydobywczy i przetwórczy, usługi itp.). W dwudziestym pierwszym wieku znaczenia nabiera społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (@corporate social responsibility – CSR).
W CSR oprócz trosce o środowisko naturalne dochodzą takie aspekty, jak cyrkulacyjna ekonomia, społeczność lokalna, w której przedsiębiorstwo prowadzi działalność, ustawiczne kształcenie pracowników i motywowanie do angażowania się w ciągłe poprawiane jakości wytworzonego towaru.
Na uwagę zasługuje świeże podejście do wartości dodanej, które powinno się koncentrować na innowacjach produktowych i technologicznych, których celem powinno być systematyczne zmniejszanie zużycia tzw. Rzadkich ascetycznców.
W kontekście CSR szerokie znaczenie przypisuje się redukcji zużycia energii wytwarzanej na bazie klasycznych ascetycznców energetycznych i przechodzeniu na odnawialne źródła energii. Społeczna odpowiedzialność odnosi się jeszcze do jednostek samorządu terytorialnego (JST), które pełnią podwójną rolę, a mianowicie jako specyficzne przedsiębiorstwo realizujące projekty inwestycyjne i jako interesariusz lokalny, zainteresowany odpowiedzialnym działaniem przedsiębiorstw komercyjnych.
W odniesieniu do projektów inwestycyjnych realizowanych poprzez JST ważna jest ich ekonomiczna i społeczna zasadność (odpowiedzialność) przy jednoczesnym najmniejszym oddziaływaniu na środowisko naturalne.
w trakcie szczytu ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku przyjęto definicję, która stwierdza, iż „rozwój zrównoważony jest strategią przekształceń ekologicznych, społecznych, technologiczno-technologicznych i organizacyjnych, których celem jest osiągnięcie racjonalnego i trwałego poziomu dobrobytu społecznego, umożliwiającego przekazanie go następnym pokoleniom, bez obawy zagrożenia destrukcją zasobów przyrody i ekosystemów".
Jak wynika z powyższego rozwój stabilny jest strategią, która określa kierunki działań i ograniczenia, wynikające z eksploatatorskiego podejścia do zasobów środowiska naturalnego, w tym zasobów surowcowych i ekosystemów.
niezbędne jest zatem racjonalne podejście do użycia zasobów naturalnych (stałe nakłady przy powiększającej się liczbie stworzonych jednostek artykułu, lub stała ilość wyprodukowanych jednostek towaru przy malejących nakładach).
Dążenie do adekwatnego użycia zasobów naturalnych występuje przede wszystkim wówczas, gdy pojawia się zagrożenie wystąpienia radykalnych niedoborów, na przykład ropy naftowej albo innych nośników energii. Szczególnie konkretnie uwydatnia to E.F.
Schumacher, który zwraca uwagę na konieczność poszanowania środowiska przyrodniczego i rozumnego korzystania z jego zasobów. W wyniku tego poglądu kształtowana była koncepcja technik przypasowawczych, które powinny być kapitało-, energo- i materiałooszczędne, lecz przy tym pracochłonne, łatwe do adaptacji i pozwalające na stosowne zastosowanie miejscowych zasobów.
Reasumując, można stwierdzić, że rozwój jednostajny jest strategią rozwoju społeczno-gospodarczego, w której musi być uwzględniona spójność społeczna, rozwój ekonomiczny i ochrona środowiska naturalnego.
Spójność społeczna nakłada na rządy i samorządy obowiązek uwzględniania harmonizacji przestrzennej w rozwoju regionów i krajów. Można zatem stwierdzić,przeróżna interpretacja zrównoważonego rozwoju przedstawiona przez L.J.
Jasińskiego, powinna być uwzględniana przy kształtowaniu rozwoju stabilnego. Należy także podkreślić, iż rozwój zrównoważony wyraża się w integrowaniu wszystkich dziedzin rozwoju społeczno-gospodarczego i jednocześnie ograniczania istniejących dysproporcji rozwojowych.
W praktyce jest to niełatwe do osiągnięcia. Rozwój jest bowiem procesem bardzo złożonym, w którego realizacji pojawiają się coraz to nowe trudności-ograniczenia, dlatego trzeba stwierdzić, iż jest to przechodzenie od jednego do drugiego stanu nierównowagi.
Można zatem mówić o nieustannym równoważeniu sfery społecznej, ekonomicznej i przyrodniczej (środowiska naturalnego) i wykorzystywaniu cyklu równoważenia do poprawy jakości życia ludności i kształtowania systematycznych działań rozwojowych.
Niniejsza monografia jest ósmą, kolejną publikacją na temat zrównoważonego społeczno-gospodarczego rozwoju JST wydawaną przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Warszawskiej. Świadczy to o formującym się ośrodku badawczym integrującym sporo zespołów badawczych z całej Polski.
