Farmacja stosowana - podręcznik dla studentów farmacji

Tytuł Farmacja użytkowana. Podręcznik dla studentów farmacji Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-4546-8 Rok wydania 2013 Warszawa Wydanie 4 liczba stron 720 Format pdf Spis treści Autorzy 2 Przedmowa do wydania IV 5 CZĘŚĆ I. Podstawowe procesy jednostkowe 17 1. Rozdrabnianie (proszkowanie) dal stałych - Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska 18 1.1. Urządzenia służące do rozdrabniania ciał stałych 21 1.2. Rozdział rozdrobnionej substancji według wielkości cząstek 26 1.3. Mikronizacja proszków 28 1.3.1. Urządzenia do mikronizacji proszków 28 1.4. Pomiar wielkości cząstek w proszkach 30 2. Oddzielanie dat stałych od cieczy - Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska 35 2.1. Sączenie 35 2.1.1. Typy przegród sączących 38 2.2. Klarowanie 46 2.3. Dekantacja 46 2.4. Wirowanie 47 2.5. Wyciskanie 47 3. Suszenie - Adolf Fiebig, Piotr Wójcik 50 3.1. Suszarki 51 4. Rozpuszczanie - Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska 59 4.1 Roztwory ciał stałych w cieczy 60 4.1.1. Rozpuszczalniki polarne i niepolarne 60 4.1.2. Rozpuszczalność 63 4.1.3. Wpływ temperatury na rozpuszczalność 64 4.1.4. Szybkość rozpuszczania 65 4.1.5. Cechy fizyczne roztworów rzeczywistych 66 4.1.6. Wartość pH roztworów wodnych i roztwory buforowe 69 4.2. Rozpuszczalność cieczy w cieczy 71 4.3. Roztwory koloidalne 72 4.3.1. Koloidy hydrofilowe (wielkocząsteczkowe) 73 4.3.2. Koloidy amfifilowe 74 4.3.3. Żele 78 4.4. Sposoby powiększania rozpuszczalności substancji leczniczych w wodzie 79 4.5. Rozpuszczalniki 84 4.5.1. Woda 84 4.5.2. Etanol 92 4.5.3. Oleje 92 4.5.4. Inne rozpuszczalniki 93 5. Dyspergowanie w cieczy - Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska 95 5.1. Zawiesiny 97 5.1.1. Czynniki wpływające na trwałość zawiesin 98 5.1.2. Struktura osadu 102 5.1.3. Sporządzanie zawiesin 104 5.1.4. Metody badania trwałości układów zawiesinowych 105 5.2. Emulsje 105 5.2.1. Typy emulsji 106 5.2.2. Emulgatory 107 5.2.2.1. Związki powierzchniowo czynne 107 5.2.2.2. Emulgatory koloidalne 113 5.2.2.3. Pyły nierozpuszczalnych ciał stałych 114 5.2.3. Sporządzanie emulsji 114 5.2.4. Oznaczanie rodzaju emulsji 115 5.2.5. Odporność emulsji 116 6. Wytrawianie bezkompromisowców roślinnych - Adolf Fiebig, Piotr Wójcik 118 6.1. Maceracja i jej modyfikacje 119 6.2. Perkolacja i jej modyfikacje 123 7. Wyjaławianie - Izabela Barteczko 131 7.1. Wyżarzanie i spalanie 131 7.2. Wyjaławianie suchym gorącym powietrzem 132 7.3. Wyjaławianie nasyconą parą wodną pod ciśnieniem 133 7.4. Wyjaławianie poprzez sączenie 140 7.4.1. Wyjaławianie płynów 140 7.4.2. Wyjaławianie powietrza 141 7.5. Wyjaławianie przy pomocy promieniowania 142 7.5.1. Promieniowanie nadfioletowe 142 7.5.2. Promieniowanie jonizujące 143 7.6. Wyjaławianie przy pomocy gazów 144 7.6.1. Tlenek etylenu (C2H40) 144 7.6.2. Formaldehyd 145 7.7. Wyjaławianie za pomocą roztworów środków chemicznych 146 7.7.1. Aldehyd glutarowy 146 7.7.2. Kwas nadoctowy 146 7.8. Kontrola produktywności procesów wyjaławiania 147 7.9. Dokumentacja procesów wyjaławiania 150 7.10. Warunki przechowywania wyjałowionych materiałów 151 Część II. Postacie leku 153 8. Proszki - Stanisław Janicki 154 9. Granulaty - Stanisław Janicki 157 9.1. Substancje pomocnicze użytkowane w procesie granulowania 158 9.2. Metody granulowania 160 9.2.1. Granulowanie na mokro 160 9.2.2. Granulacja fluidyzacyjna 163 9.2.3. Granulacja za pomocą rozpryskiwania 164 9.2.4. Granulacja poprzez aglomerację w granulatorach szybkoobrotowych 165 9.2.5. Sporządzanie granulatów w postaci mikrokulek - peletyzacja 165 9.2.6. Granulowanie na sucho 168 9.3. Metody kontroli granulatów 168 10. Tabletki - Stanisław Janicki 172 10.1. Podział tabletek 173 10.1.1. Tabletki do podawania doustnego 173 10.1.1.1. Tabletki uwalniające substancję leczniczą w jamie ustnej 173 10.1.1.2. Tabletki do połykania (Takulettae perorales) 173 10.1.1.3. Tabletki do celów diagnostycznych 174 10.1.2. Tabletki do sporządzania płynów 174 10.1.3. Tabletki do wprowadzania do jam ciała 174 10.1.4. Tabletki do wykorzystywania pozajelitowego 174 10.2. Tabletkarki 175 10.2.1. Tabletkarki uderzeniowe 175 10.2.2. Tabletkarki rotacyjne 177 10.2.3. Rodzaje tabletkarek 178 10.2.4. Urządzenia kontrolne tabletkarek 179 10.2.5. Urządzenia ułatwiające prasowanie 179 10.3. Teoretyczne podstawy cyklu tabletkowania 180 10.3.1. Skład i sposób przygotowania masy tabletkowej 181 10.3.2. Atrybuty fizyczne masy tabletkowej 185 10.4. Powlekanie tabletek 186 10.4.1. Cele powlekania 186 10.4.2. Metody powlekania 187 10.4.3. Otrzymywanie drażetek 190 10.4.4. Otrzymywanie tabletek powlekanych wielkocząsteczkowymi substancjami błonotwórczymi 191 10.4.5.Barwniki 192 10.5.Postacie leków zbliżone do tabletek - pastylki 193 10.6.Sporządzanie tabletek i innych stałych doustnych postaci leku o przedłużonym działaniu 194 10.6.1. Metody otrzymywania 196 10.6.2.Uwagi na temat przyjmowania stałych doustnych postaci leku o przedłużonym działaniu 202 10.7. Metody badania jakości tabletek 202 10.7.1. Ocena wyglądu tabletek i pomiar ich wielkości 203 10.7.2. Określanie jednolitości masy pojedynczych tabletek 204 10.7.3. Określanie jednolitości zawartości substancji leczniczej 204 10.7.4. Oznaczanie czasu rozpadu albo rozpuszczania 204 10.7.5. Oznaczanie szybkości uwalniania substancji leczniczej 206 10.7.6. Oznaczanie dostępności biologicznej 208 10.7.7. Oznaczanie wytrzymałości mechanicznej 210 10.7.8. Oznaczanie zawartości substancji leczniczej i ewentualnych produktów rozkładu 212 10.7.9. Określanie czystości mikrobiologicznej 212 10.8 Przykłady tabletek 212 10.8.1. Tabletki otrzymywane z użyciem granulacji na mokro 212 10.8.2. Tabletki otrzymywane z użyciem granulacji na sucho 213 10.8.3. Tabletki otrzymywane z pominięciem granulacji 214 11. Kapsułki - Stanisław Janicki 215 11.1. Kapsułki skrobiowe. Opłatki 215 11.2. Kapsułki żelatynowe 216 11.2.1. Metody otrzymywania 218 11.2.2. Kapsułki żelatynowe dojelitowe 221 11.2.3. Kapsułki żelatynowe powlekane 221 11.2.4. Kapsułki o przedłużonym uwalnianiu 221 11.2.5. Metody kontroli kapsułek 222 11.3. Mikrokapsułki 222 11.3.1. Metody otrzymywania 223 11.3.2. Zastosowanie 225 11.4. Nanokapsułki 228 11.5. Liposomy 228 11.6. Mikrosfery 231 12. Systemy terapeutyczne - Stanisław Janicki, Małgorzata Sznitowska 233 12.1. Transdermalny system terapeutyczny 234 12.2. Doustny system terapeutyczny 238 12.3. Oczny system terapeutyczny 240 12.4. Domaciczny system terapeutyczny 240 12.5. Implantacyjny system terapeutyczny 241 12.6. Infuzyjny system terapeutyczny 241 13. Aerozole lecznicze - Brunon Woyczikowski, Marek Ruzikowski, Małgorzata Sznitowska 245 13.1. Preparaty w ciśnieniowych pojemnikach aerozolowych 248 13.1.1. Opakowania 248 13.1.2.Gazy wytłaczające (propelenty) 249 13.1.3.Napełnianie opakowań aerozolowych 251 13.1.4.atuty i wady 253 13.2. Inhalacyjne aerozole proszkowe 254 13.3.Badania preparatów aerozolowych 255 13.4.atrybuty i zastosowanie preparatów aerozolowych w lecznictwie 258 14. Maści - Danuta Partyka, Małgorzata Sznitowska 260 14.1. Warianty maści 260 14.2. Podłoża maściowe 263 14.2.1. Podłoża maści lipofilowych 263 14.2.1.1. Podłoża węglowodorowe 263 14.2.1.2. Oleożel polietylenowy 266 14.2.1.3. Smalec wieprzowy 267 14.2.1.4. Lipofilowe elementy podłoży maściowych 267 14.2.2. Podłoża absorpcyjne i ich elementy 268 14.2.2.1. Lanolina (Adeps lanae, Cera lanae) 269 14.2.2.2. Euceryna i alkohole tłuszczowe 272 14.2.2.3. Woski 272 14.2.2.4. Inne emulgatory w maściach absorpcyjnych 273 14.2.3. Kremy 274 14.2.3.1. Kremy hydrofobowe 274 14.2.3.2. Kremy hydrofilowe 274 14.2.4. Podłoża hydrofilowe 275 14.2.4.1. Podłoża makrogolowe 276 14.2.4.2. Hydrożele 276 14.3. Struktura wewnętrzna podłoży maściowych i maści 279 14.4. Metody sporządzania maści 281 14.4.1. Sporządzanie maści w warunkach aptecznych 281 14.4.1.1. Maści roztwory 283 14.4.1.2. Maści zawiesiny 284 14.4.1.3. Maści emulsje (kremy) 287 14.4.1.4. Żele hydrofilowe 289 14.4.2. Produkcja maści na skalę przemysłową 290 14.4.3. Technologia maści z niektórymi substancjami leczniczymi 292 14.4.3.1. Maści z antybiotykami 292 14.4.3.2. Maści z kortykosteroidami 294 14.4.3.3. Maści dziegciowe i zawierające sulfobituminiany 294 14.5. Pasty 297 14.6. Maści ochronne 299 14.6.1. Rola i skład maści ochronnych 299 14.6.2. Przykłady maści ochronnych 300 14.6.3. Badanie działania ochronnego 301 14.7. Kremy kosmetyczne i promieniochronne 301 14.7.1. Kremy kosmetyczne (pielęgnacyjne) 301 14.7.2. Przykłady kremów kosmetycznych 305 14.7.3. Kremy promieniochronne 306 14.8. Metody badania maści 308 14.8.1. Konsystencja maści 308 14.8.2. Atrybuty reologiczne 310 14.8.2.1. Zjawiska reologiczne 310 14.8.2.2. Badania reologiczne 313 14.8.3. Ocena dostępności farmaceutycznej substancji leczniczej z maści 314 14.8.4. Badanie pH 317 14.8.5. Wielkość cząstek fazy rozproszonej 317 14.8.6. Badania mikrobiologiczne 317 14.9. Przechowywanie i odporność maści 317 14.9.1. Opakowania 317 14.9.2. Warunki przechowywania 319 14.9.3. Wytrzymałość maści 319 14.9.4. Substancje pomocnicze zwiększające wytrzymałość maści 320 14.9.4.1. Środki konserwujące 320 14.9.4.2. Przeciwutleniacze 321 14.10. Mechanizm wchłaniania substancji przez skórę 321 14.10.1. Budowa skóry i drogi wchłaniania 321 14.10.2. Czynniki wpływające na prędkość wchłaniania 323 14.11. Inne postacie leku dermatologicznego 325 14.12. Pasty do zębów 328 15. Czopki, a także inne postacie leków doodbytniczych i dopochwowych - Halina Gabiga 331 15.1. Odbytnica 331 15.2. Podanie doodbytnicze leków 333 15.3. Wchłanianie substancji leczniczych z doodbytniczych postaci leku 334 15.4. Podział czopków 336 15.5. Podłoża czopkowe 337 15.5.1. Olej kakaowy 337 15.5.2. Półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych 338 15.5.3. Makrogole 340 15.5.4. Masy żelatynowo-glicerolowe 341 15.6. Substancje pomocnicze używane w czopkach 342 15.7. Metody otrzymywania czopków 343 15.7.1. Współczynnik wyparcia 347 15.8. Metody badania czopków 348 15.9. Przykłady czopków 352 15.9.1. Czopki doodbytnicze według FP VI 352 15.9.2. Pręciki docewkowe 353 15.10. Wlewy i mikrowlewki doodbytnicze 353 15.11. Inne postacie leków doodbytniczych 355 15.12. Podanie dopochwowe leków 356 15.12.1. Postacie leków dopochwowych 357 16. Mydła - Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska 359 16.1. Mydła alkaliczne 359 16.2. Mydła metaliczne (mydła metali wielowartościowych) 361 16.3. Mydła trietanoloamoniowe 361 17. Mazidła - Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska 362 18. Postacie leków roślinnych - Janina Kozłowska, Piotr Wójcik 364 18.1. Ascetycznce 364 18.2. Preparaty z roślin świeżych 365 18.2.1. Soki 365 18.2.2. Alkoholatury 368 18.3. Preparaty z roślin suchych 369 18.3.3. Zioła 369 18.3.2. Maceraty, napary, odwary 370 18.3.3. Nalewki 372 18.3.3.1. Przykłady nalewek 374 18.3.4. Wyciągi 375 18.3.4.1. Wyciągi płynne 376 18.3.4.2. Wyciągi gęste 379 18.3.4.3. Wyciągi suche 380 18.4. Metody kontroli preparatów roślinnych 385 18.5. Wody aromatyczne 388 18.6. Oleje tłuste 389 19. Syropy, eliksiry, miody - Kazimiera Ludwikowska, Małgorzata Sznitowska 391 19.1. Syropy 391 19.2. Eliksiry 396 19.3. Miody 397 20. Roztwory lecznicze - Małgorzata Sznitowska 399 20.1. Roztwory wodne 399 20.2. Roztwory etanolowe 401 20.3. Roztwory olejowe 402 21. Leki do oczu - Brunon Woyczikowski 403 21.1. Wymagania stawiane lekom do oczu 405 21.1.1. Jałowość 405 21.1.2. Środki konserwujące 407 21.1.3. Izotonia 408 21.1.4. Skażenia nierozpuszczalne 413 21.1.5. Izohydria. Euhydria 413 21.1.6. Lepkość 414 21.1.7. Napięcie powierzchniowe 415 21.1.8. Substancje stabilizujące 415 21.2. Postacie leków do oczu 416 21.2.1. Leki płynne 416 21.2.2. Leki półstałe i stałe 418 21.3. Sporządzanie leków do oczu 421 21.3.1. Roztwory 421 21.3.2. Zawiesiny 422 21.3.3. Maści 422 21.4. Odporność leków do oczu 422 21.5. Opakowania 423 22. Leki pozajelitowe - Irena Stechnij, Izabela Barteczko 425 22.1. Leki do wstrzykiwań 426 22.1.1. Kryteria 426 22.1.2. Postacie leków do wstrzykiwań 427 22.1.3. Drogi podawania 431 22.1.4. Sposób podawania 433 22.1.5. Substancje pomocnicze 433 22.1.5.1. Rozpuszczalniki 433 22.1.5.2. Solubilizatory 434 22.1.5.3. Przeciwutleniacze 435 22.1.5.4. Bufory 436 22.1.5.5. Substancje przeciwbakteryjne 437 22.1.5.6. Substancje stosowane do doprowadzenia do izoosmotyczności 437 22.1.6. Pojemniki 439 22.1.6.1. Mycie i wyjaławianie ampułek i fiolek 441 22.1.7. Napełnianie i zatapianie ampułek 442 22.1.8. Dozowanie zawiesin i substancji stałych 444 22.1.9. Oznakowanie pojemników jednostkowych 446 22.1.10. Opakowania 447 22.1.11. Sposób wyrażania stężeń substancji leczniczej 447 22.1.12. Skład i sposób sporządzania wybranych leków do wstrzykiwań 448 22.2. Płyny infuzyjne 452 22.2.1. Drogi podawania 453 22.2.2. Sposób podawania 454 22.2.3. Kryteria 456 22.2.4. Substancje pomocnicze 457 22.2.5. Pojemniki 457 22.2.6. Oznakowanie pojemników z roztworami 459 22.2.7. Skład elektrolitowy, pH i ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych 460 22.2.8. Sposób wyrażania stężenia substancji leczniczych w roztworach do wlewu kroplowego 466 22.2.9. Sposób określania ciśnienia osmotycznego roztworów do wlewu kroplowego 472 22.2.10. Podział płynów infuzyjnych 474 22.2.10.1. Płyny dodatkowe pojemność utraconej krwi 475 22.2.10.2. Płyny wykorzystywane w żywieniu pozajelitowym 480 22.2.10.3. Całkowite żywienie pozajelitowe 486 22.2.10.4. Płyny użytkowane w odwodnieniu 490 22.2.10.5. Płyny wykorzystywane w przewodnieniu (osmoterapeutyki) 495 22.2.10.6. Płyny wyrównawcze stosowane w zaburzeniach równowagi kwasowo-zasadowej 498 22.2.10.7. Płyny stosowane w niedoborze K+ 499 22.2.10.8. Płyny do specjalnego stosowania - płyny do dializ 499 22.2.11. Sporządzanie roztworów infuzyjnych z użyciem koncentratów 504 22.2.12 Skład i sposób sporządzania wybranych roztworów do wlewów kroplowych 506 22.3. Niektóre problemy technologiczne w preparatyce leków pozajelitowych 511 22.4. Wymagania dotyczące sporządzania leków pozajelitowych 515 22.5. Niektóre problemy związane z łączeniem płynów do podawania pozajelitowego 521 22.6. Substancje gorączkotwórcze (pirogeny) 529 22.7. Kontrola leków pozajelitowych 533 22.7.1. Badanie jałowości 533 22.7.2. Badanie występowaniu substancji gorączkotwórczych (pirogenów) 538 22.7.3. Wykrywanie zanieczyszczeń nierozpuszczalnych 544 22.7.4. Oznaczanie ciśnienia osmotycznego, a także pH 546 22.7.5. Oznaczanie zawartości substancji leczniczej i jednolitości za¬ wartości 547 22.7.6. Objętość płynu uzyskiwana z pojemnika 547 22.7.7. Oznaczanie aktywności hemolitycznej 548 23. Postacie leków homeopatycznych - Danuta Partyka, Stanisław Janicki 550 23.1. Podstawowe pojęcia i zasady homeopatii 550 23.2. Sporządzanie leków homeopatycznych 551 23.2.1. Surowce homeopatyczne 552 23.2.2. Substancje pomocnicze 552 23.2.3. Potencje homeopatyczne, zasady potencjonowania 553 23.2.4. Sposoby sporządzania homeopatycznych rozcieńczeń 553 23.2.5. Postacie leków homeopatycznych 555 23.2.5.1. Płynne postacie 555 23.2.5.2. Stałe postacie 557 23.2.5.3. Maści, czopki, mieszanki 558 23.2.5.4. Potencje LM (potencje Q) 558 23.3. Nomenklatura homeopatyczna 559 23.4. Zasady wykorzystywania leków homeopatycznych 559 23.5. Przykłady przepisów sporządzania preparatów homeopatycznych 560 24. Radiofarmaceutyki - Iwona Licińska, Kazimiera Ludwikowska, Aleksander P. Mazurek 567 24.1. Wstęp 567 24.2. Kryteria odnośnie do innowacyjnania z materiałem aktywnym 569 24.3. Izotopy promieniotwórcze - otrzymywanie i użycie 572 24.4. Metody otrzymywania radiofarmaceutyków 574 24.5. Postacie radiofarmaceutyków 575 24.6. Kontrola jakości radiofarmaceutyków 576 24.7. Radiofarmaceutyki użytkowane w diagnostyce i lecznictwie 579 24.8. Pojęcia ogólne 582 25. Materiały medyczne - Teresa Achmatowicz, Andrzej Karczewicz, Beata Koziozemska, Iwona Lasocka, Aleksander P. Mazurek, Anna Pyszek, Danuta Szwojnicka 585 25.1. Bezkompromisowce 586 25.2. Materiały opatrunkowe 591 25.2.1. Włókiennicze wyroby opatrunkowe 591 25.2.2. Wata 594 25.2.3. Opaski gipsowe 596 25.2.4. Polimerowe opaski usztywniające 598 25.3. Materiały higieniczne 599 25.4. Nici chirurgiczne 604 25.4.1. Wchłanialne nici chirurgiczne 605 25.4.2. Nici ulegające biodegradacji 606 25.4.3. Nici nie ulegające biodegradacji 607 25.4.4. Igły chirurgiczne 608 25.5. Plastry 609 25.6. Sprzęt medyczny jednorazowego korzystania 611 25.6.1. Igły iniekcyjne 614 25.6.2. Strzykawki 616 25.6.3. Cewniki 617 25.7. Sprzęt medyczny do oczyszczania krwi 619 25.7.1. Hemodializatory 619 25.7.2. Komplet do dializy otrzewnowej 621 25.7.3. Oksygenatory 622 25.8. Przyrządy do przetoczeń 623 25.9. Wszczepy 627 25.9.1. Endoprotezy stawu biodrowego i stawu kolanowego 628 25.9.2. Stabilizatory kręgosłupa, systemy do łączenia kości 634 25.9.3. Endoprotezy naczyniowe 634 25.9.4. Protezy zastawek serca 637 25.9.5. Soczewki w środkugałkowe 638 25.10. Mechaniczne środki antykoncepcyjne 639 26. Nazewnictwo postaci leków - Witold Wieniawski, Stanisław Janicki 640 26.1. Postacie leków doustnych 641 26.2. Postacie leków do stosowania w jamie ustnej 642 26.3. Postacie leków do korzystania dentystycznego 643 26.4. Postacie leków do inhalacji 643 26.5. Postacie leków do tchawicy i płuc 644 26.6. Postacie leków do wykorzystywania na skórę i przezskórnie 644 26.7. Postacie leków do oczu 645 26.8. Postacie leków do uszu 646 26.9. Postacie leków do nosa 646 26.10. Postacie leków dopochwowych 646 26.11. Postacie leków wprowadzane do szyjki macicy 647 26.12. Postacie leków doodbytniczych 647 26.13. Postacie leków do pęcherza i cewki moczowej 648 26.14. Postacie leków pozajelitowych 648 26.15. Postacie przeróżne 649 CZĘŚĆ III. Przegląd substancji pomocniczych 651 27. Substancje pomocnicze - Weronika Zebrowska, Wiesław Sawicki 652 Piśmiennictwo uzupełniające 694 Skorowidz 697