Tristan, siostrzeniec i wasal marka, króla Kornwalii, staje do walki z mocnym rycerzem Morhołtem. Zwycięża, lecz jest śmiertelnie ranny. Od rychłej śmierci ratuje go siostrzenica Morhołta, córka króla Irlandii, efektowna Izolda Złotowłosa.
Tristan wraca na dwór króla, który planuje ożenić się z właścicielką złotego włosa przyniesionego przez jaskółkę. Wasal wyrusza, aby ją odnaleźć – przeżywa kolejne przygody, zabija smoka, terroryzującego Irlandię i w nagrodę uzyskuje rękę pięknej Izoldy, lecz przysięga, że zabierze ją do Kornwalii, by została żoną króla marka.
Na statku oboje poprzez przypadek wypijają zaczarowane wino, po którym zakochują się w sobie… Dzieje Tristana i Izoldy to jedna z najpopularniejszych historii miłosnych w literaturze. Powstała na motywach legendy celtyckiej związanej z opowieściami z procesu arturiańskiego.
Jej najstarsze pisemne wersje pochodzą z XII wieku; w najpełniejszej postaci została zrekonstruowana w 1900 roku poprzez Josepha Bédiera, a na polski przetłumaczona przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego.
