Wiedza z zakresu metodologii badań psychologicznych stanowi najszczególniej zasadniczy fundament warsztatu pracy psychologa. Bierna znajomość metodologii zezwala na zrozumienie i krytyczną ocenę naukowych tekstów psychologicznych zdających sprawę z przeprowadzonych badań empirycznych.
Czynna znajomość z kolei zezwala na samodzielne zaprojektowanie i przeprowadzenie badań, a także przeanalizowanie i zinterpretowanie uzyskanych wyników. Świadomość metodologiczna badacza wykracza daleko poza biegłość w stosowaniu kompletów statystycznych.
W nowym, zaktualizowanym wydaniu konwencjonalnego już (ponad 900 cytowań w bazie Google Scholar!) podręcznika Metodologia badań psychologicznych Jerzy M. Brzeziński prezentuje autorski model struktury cyklu badawczego w psychologii i innych naukach społecznych, a następnie szczegółowo objaśnia każdy z etapów nowoczesnania.
Kolejne części podręcznika autor poświęca: • Naturze procesu badawczego w psychologii – przedstawiono tu istotę poznania naukowego w naukach empirycznych i scharakteryzowano psychologię właśnie jako naukę empiryczną, traktującą o związkach pomiędzy zmiennymi.
Czytelnik zapozna się także z definicjami zmiennych, sposobami ich konstruowania, a także z ich klasyfikacjami. Tu także przedstawiono typy problemów badawczych i hipotez oraz strukturę procesu badawczego.
• Uwarunkowaniom cyklu badawczego w psychologii i innych naukach społecznych – opisano tu zewnętrzne i wewnętrzne determinanty procesu badawczego oraz etyczny kontekst prowadzenia badań naukowych.
• Podstawom zastosowań metod statystycznych w badaniach psychologicznych – tę część poświęcono różnorodnym sposobom doboru osób do badań, miarom siły związku między zmiennymi i testom wyraźności różnic – wraz z dostosowanymi do nich wskaźnikami wielkości efektu.
• Modelom sprawdzania hipotez – Czytelnik znajdzie tu prezentację modeli: eksperymentalnego, korelacyjnego, a także nieeksperymentalnego ex post facto. • Podstawom konstrukcji testów psychologicznych i kulturowej adaptacji testów – Czytelnik zapozna się tu z podstawowymi kryteriami stawianymi współcześnie testom psychologicznym – z naciskiem na zagadnienia trafności, rzetelności i błędu typowego pomiaru oraz przedziałową interpretację uzyskanego wyniku.
Autor omówił także zagadnienia analizy wyników testów przedstawionych pod postacią profilów. Tę część uzupełnia wyjątkowo ważna problematyka adaptacji kulturowej testów. Pisząc niniejszy podręcznik, zwracałem uwagę, żeby służył on zarówno tym (zwłaszcza studentom pierwszych lat studiów, gdyż do nich jest z reguły adresowany), którzy wpierw chcą zrozumieć przekazywaną im wiedzę psychologiczną, która wszak – przypominam i podkreślam, iż psychologia jest nauką empiryczną!
– pochodzi z badania empirycznego, zanim przejdą do jej użytkowania we własnej praktyce (diagnostycznej, terapeutycznej, profilaktycznej), jak i tym (studentom ostatnich lat studiów magisterskich i studiów doktoranckich), którzy sami chcą wiedzę psychologiczną (naukową!) wzbogacać, prowadząc samodzielne badania empiryczne – dla studentów taką pierwszą, poważną okazją będzie praca magisterska, a dla słuchaczy studiów doktoranckich – doktorska.
Z tekstu Nowy podręcznik autorstwa Jerzego Brzezińskiego Metodologia badań psychologicznych stanowi oryginalne osiągnięcie w stosunku do poprzednich edycji. Autor dokonał wielu znacznych zmian edycji poprzednich, a w nowej propozycji uwzględnił najnowszą literaturę światową.
Ten podręcznik nie ma sobie równych w kontekście literatury światowej. Wieloletni wysiłek autora zaowocował powstaniem niepodzielnej metodologii badań psychologicznych, uwzględniającej specyfikę psychologii jako dziedziny badań humanistycznych, relację tej metodologii do procesu poznawania naukowego, do metodologii ogólnej i cyklu weryfikacji hipotez, relacje do psychometrii i nowoczesnania diagnostycznego oraz reguł etycznych respektowanych w badaniu ludzi.
Z recenzji prof. Dr hab. Czesława Nosala
