Twórczość nowelistyczna Henryka Sienkiewicza obejmuje trzy - zazębiające się - kręgi tematyczne: chłopski, antyzaborczo-patriotyczny i amerykański. Ten ostatni jest wynikiem obserwacji podjętych w podróży po Ameryce, którą autor odbył w latach 1876-1878.
na ogół powracającym motywem zbioru,, Nowele i opowiadania " jest niezawiniona niedola bohaterów: bezradność ciemnego i oszukanego chłopa (,,Szkice węglem",,,Bartek Zwycięzca"), bezradność krzywdzonego dziecka (,,Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela"), obraz skutków cywilizacji (,,Orso",,,Sachem").
Narracja nowel i opowiadań Sienkiewicza oscyluje między ujęciem groteskowym (zwłaszcza w nowelach chłopskich) a liryczno-patetycznym. Autor z umiarem stosuje rozmaite efekty kompozycyjne, dba o powściągliwość stylistyczną i stara się osiągnąć efektowne zakończenie.
Dużą wagę przykłada też do części opisowych, celując w perspektywicznym ujęciu krajobrazu, a także w oddaniu jego kolorystycznych i świetlnych walorów. W zbiorze wynajdziemy następujące utwory:,,Latarnik",,,Wspomnienie z Maripozy",,,Orso",,,Sachem",,,Janko Muzykant",,,Jamioł",,,Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela",,,Stary sługa",,,Tissot w Warszawie",,,Lux in tenebris lucet",,,Sielanka",,,Organista z Ponikły",,,Duma",,,Dzwonnik",,,U źródła",,,Sen",,,Autorki",,,We mgle",,,Sabałowa bajka",,,Płomyk",,,Komedia z pomyłek",,,Toast",,,Żurawie",,,Jako się p.
Lubomirski nawrócił i kościół w Tarnawie wybudował",,,Kordecki",,,Korynek",,,Ongi i dziś",,,Wyrok Zeusa",,,Na Olimpie",,,Przygoda Arystoklesa",,,Diokles",,,Biesiada",,,Co się raz stało w Sydonie",,,Sąd Ozyrysa",,,Wesele",,,Z dawnych dziejów",,,Czy ci najmilszy$238,,,,,Legenda żeglarska",,,Śmierć Delfina",,,Bajka",,,Osiczyna",,,U bramy Raju",,,H.
K. T.",,,Bądź błogosławiona" i,,Dwie łąki".
