Niniejsza publikacja to pierwsza w literaturze naukowej szczegółowa analiza porównawcza wydajności niejęzykowych dzieci polskich w okresie wczesnego dzieciństwa. Jednocześnie rozważania teoretyczne, jak i przeprowadzone badania skupiają się wokół dwóch obszarów tematycznych: relacji między rozwojem komunikacji niejęzykowej w postaci gestykulacji a osiągnięciami językowymi dziecka, a także roli interakcji rodzic – dziecko w rozwoju komunikacji i symbolizacji dziecięcej.
Niniejsze opracowanie empiryczne stanowi część szeroko zakrojonych badań nad rozwojem językowym u dzieci polskich. Uwzględniono w nim wyniki badań, którymi objęto 99 dzieci: z podejrzeniem zaburzenia rodzaju "Specific Language Impairment", cechujące się bardzo niskim poziomem rozwoju mowy i z dwóch grup porównawczych, o przeciętnym poziomie rozwoju mowy i ponadprzeciętnym poziomie rozwoju mowy.
W pierwszej części publikacji przedstawiono jednocześnie klasyczne, jak i nowsze koncepcje dotyczące roli symboli i znaków, tj. Gestów i działań symbolicznych, a także języka, w ujmowaniu rzeczywistości i porozumiewaniu się. W opisie procesu komunikowania się nawiązano do nurtu badań nad zmianami rozwojowymi zachodzącymi w relacji gestykulacja – mowa. Pokazano rozwojowe ujęcie komunikacji niejęzykowej dzieci we wczesnej ontogenezie, z uwzględnieniem zmian w funkcji, jaką pełni gestykulacja. Poszukiwano empirycznego potwierdzenia istnienia związku pomiędzy rozwojem gestykulacji a rozwojem mowy nie tyle u dzieci należycie rozwijających się, co z zaburzonym rozwojem kompetencji językowych.
Książka jest próbą analizy słabo opisanego w Polsce problemu zaburzenia rozwoju językowego u niepokaźnych dzieci, a także przeglądu aktualnego stanu badań nad symbolicznym przedstawianiem rzeczywistości oraz komunikacją niejęzykową dzieci z podejrzeniem specyficznych zaburzeń rozwoju językowego. Odrębną część stanowią rozważania na temat roli dorosłych w rozwoju reprezentacji symbolicznej dziecka we wczesnym dzieciństwie, przejawiającej się w mowie i zabawie. Potwierdzono tezę, iż jakość interakcji dziecko – rodzic ma pokaźny wpływ na rozwój zdolności komunikacyjnych dziecka. Zaznaczono w dodatku, że interakcja ta ma charakter transakcyjny.
Przeprowadzone badania pozwoliły na ocenę poziomu i rodzaju komunikatów niejęzykowych wykorzystywanych przez dzieci z najróżniejszą produktywnością językową w trakcie interakcji z dorosłym. Analiza wyników wykazała różnice międzygrupowe w zakresie poziomu komunikacji niejęzykowej i stosowania odmiennych strategii komunikacyjnych. Analiza zachowań rodziców potwierdziła, że rodzice dzieci z przeróżnym poziomem rozwoju mowy stosują odmienne strategie w trakcie komunikowania się z nimi. Rodzice dzieci z podejrzeniem SLI częściej stosują strategie ograniczające i kontrolę imperatywną, pozostali zaś częściej prezentują rozwijające strategie językowe i niejęzykowe.
Niniejsza publikacja pozwoli na ulepszone zrozumienie mało opisanego i wciąż nieznanego w Polsce zaburzenia SLI oraz związanych z nim problemów, z którymi borykają się dzieci już w okresie wczesnego dzieciństwa.
Prezentowana książka ta jest przeznaczona równocześnie dla specjalistów psychologów, pedagogów i logopedów, jak i rodziców zainteresowanych rozwojem swoich dzieci.
