Przygotowana monografia pedagogiczna jest wynikiem trzyletnich studiów teoretycznych dotyczących edukacji dorosłych na Górnym Śląsku od Wiosny Ludów do wybuchu pierwszej wojny światowej. Niepowtarzalna sytuacja polityczno-społeczna Górnego Śląska w latach 1848–1914 znacząco wpłynęła na rozwijające się formy pracy z dorosłymi, popularyzowane treści edukacyjne oraz dynamikę prowadzonych działań.
Prekursorzy pracy oświatowej: Józef Lompa, Emanuel Smołka, Józef Łepkowski i Karol Kosicki, świadomi braku kadry gotowej podjąć pracę dla ludu górnośląskiego, organizowali świeże siły popularyzujące wiedzę i budzące ducha narodowego.
Poziom wykształcenia ludu polskiego zadecydował o kierunkach rozwoju edukacji dorosłych na tym terenie. Przeważnie istniało zapotrzebowanie na wiedzę ogólną, społeczno-moralną, religijną i zdrowotną.
Z edukacją i wiedzą łączono nadzieje na udoskonalenie warunków pracy i życia mieszkańców Górnego Śląska. Mimo że redaktorzy pism polskich regularnie stawali przed kratką sądową, działacze skupieni wokół towarzystw oświatowych odwoływali zebrania z powodu braku sali, dyrygenci chórów polskich na skutek prześladowań opuszczali ziemię górnośląską, a działacze polskiego ruchu bibliotecznego, teatralnego i śpiewaczego z powodu cenzury nie mogli rozwinąć działalności na szeroką skalę, nie rezygnowano z podejmowanych inicjatyw.
Praca oświatowa działaczy Górnego Śląska budzi obfite zainteresowanie i uznanie współczesnego czytelnika. Niech pamięć o nich będzie zawsze żywa i nie zabraknie tych, którzy przekażą ją kolejnym pokoleniom!
