Ostatniego dnia 1776 roku na Pogórzu Karpackim przychodzą na świat dwie dziewczynki. Leontyna rodzi się w dostatnim szlacheckim dworze, a Marysia w ubogiej chłopskiej zagrodzie. Są mlecznymi siostrami. Mąż mamki jest ekonomem na dworze w trakciezego.
Pomimo różnic pochodzenia splot wydarzeń zjednoczy panny ze sobą. Starszy brat Leontyny, dziedzic posiadajątku, wyrusza w kilkuletnią podróż za granicę. Po powrocie do Pawłówki zakochuje się z wzajemnością w córce zarządcy, natomiast w trakciezanka oddaje serce ubogiemu guwernerowi. Jednak złośliwy los rozdziela młodych. Jak mawia jeden z bohaterów powieści: „synogarlica nie dla wróbla, a magnackie córki nie dla znikomego szlachcica”.
Codzienne życie osiemnastowiecznej szlachty i chłopów pańszczyźnianych przeplata się z bolesną historią Polski. Posiadajątek odwiedza Tadeusz Kościuszko. Zbliża się rok 1792.
W przygotowaniu część druga „Szlacheckie gniazdo. Ogień buntu”.
