Dla ustroju państwa i jakości życia jego obywateli pamięć jest niesłychanie ważna. Mamy bowiem naturalną skłonność do idealizowania przeszłości, choćby tej najbliższej, do eliminowania z pamięci chwil przykrych i nieprzyjemnych, a zachowywania tych lepszych, które w miarę upływu czasu układają się w mocno wyidealizowany obraz całości. W rezultacie zjawisko to prowadzi często do zerwania związku przyczynowo-skutkowego. Bo jeśli kiedyś było tak korzystnie, jak nam się zdaje podpowiadać wspomnienie, to dlaczego teraz jest tak źle? Już nad wyraz pobieżna refleksja utwierdza nas w przekonaniu, że chyba nie tylko dlatego dzisiaj jest gorzej, iż jesteśmy o kilkanaście lat starsi, kłuje nas w boku albo krzyżu, żona czy mąż nie są już czarujący, a dzieci nie siadają nam na kolana.
W istocie pierwiastki zła w życiu społecznym, politycznym i w ogóle publicznym tkwiły już w przeszłości, która dziś wydaje nam się taka pociągająca. Po prostu kiedyś tego zła nie zauważaliśmy. Widzieli je tylko nieliczni, a wśród nich Stanisław Michalkiewicz. Warto więc dzisiaj wrócić refleksją do minionych czasów, bo choć nie zmienimy przeszłości, to możemy zmienić przyszłość dostrzegłszy zło, którego kiedyś nie zdołaliśmy zauważyć. Jeśli zaś dziś je zauważymy, to być może nasze wybory, także polityczne, będą bardziej rozumne, a życie naszych dzieci bardziej godne i odrobinę bardziej udane…
