Książka Justyny Kowalskiej-Leder jest książką ważną, odważną, a i pionierską. Widać to na tle wielu stanowczych przecież publikacji dotyczących Zagłady wydanych w Polsce w ostatnich latach, a może właśnie dopiero na tle tychże prac.
Stanowi wyśmienitą i stanowczo sumienną rekapitulację, lecz i rewizję ustaleń dotychczasowych. Autorka wskazując na złożoność relacji pomocowych oferuje perspektywę badań do tej pory na gruncie polskim nie podejmowaną.
Zwraca uwagę na nieoczywistość kategorii epistemologicznych i kwalifikacji etycznych przede wszystkim stosowanych w opisie doświadczeń granicznych. Wyciąga z ochotą pomijaną moralną ambiwalencję widoczną w postawach i w relacjach ofiar, świadków i ratujących.
również konsekwencje pomijania splotu ambiwalencji czynnych w konstruowaniu krytycznego namysłu nad pamięcią indywidualną, namysłu nad uwikłaną w historyczne zaszłości pamięcią zbiorową, a wreszcie nad debatą publiczną na temat polskiego doświadczenia wojny i Zagłady.
Te zabiegi prowadzą do krytycznej refleksji nad pojęciami użytkowanymi do konceptualizacji stosunku Żydów i Polaków (i odwrotnie) i nad emocjonalną intensywnością debaty - zarówno tej publicystycznej, jak i naukowej.
Nie bez znaczenia jest także i to, iż autorka unosi rolę zaniedbywanych do tej pory czynników różnicujących doświadczenia związane z Zagładą, takich jak płeć, wiek, stan cywilny, poziom edukacji, pochodzenie klasowe oraz czynniki osobowościowe i psychologiczne - słowem, akcentuje wagę miejsca, z którego mówi i działa podmiot świadczący/świadkujący.
Z recenzji prof. Producent Zaleskiego Powyższy opis pochodzi od wydawcy.
