Następna po Homo nobilis odsłona badań nad wzorami i wzorcami osobowymi, które w każdej epoce kształtują postawy i styl życia ludzi. Tym razem autorka na podstawie źródeł, najczęściej kronikarskich, analizuje sylwetkę wzorcowego wojownika i rycerza w średniowiecznej Polsce.
Jakie powinien mieć cechy$675 Jakie umiejętności$676 Jak powinien innowacyjnać w walce i w życiu codziennym$677 Czego od niego wymagał władca, a czego rodzina$678 Przy okazji poszukiwania odpowiedzi na te pytania poznajemy barwną panoramę średniowiecznej Polski, a zwłaszcza życia jej elity.
Rycerskie wzory i wzorce osobowe w przeciętniewiecznej Polsce to zjawisko istotnie niebanalne, ale też stosunkowo mało przebadane. Powstało wprawdzie niemało opracowań na temat etosu rycerskiego, obyczajów i wzorów rycerskich, lecz większość z nich poświęcona jest kulturze zachodniej.
To w niej bowiem narodził się i ukształtował ten przeciętniewieczny rycerski ideał przyjmowany następnie na gruncie polskim. Nadal brakuje jednak portretu znakomitego polskiego rycerza. Nie dysponujemy przecież źródłami na miarę świeckiej literatury zachodnioeuropejskiej, zwłaszcza barwną epiką i liryką rycerską.
Musimy zadowolić się rodzimymi przekazami narracyjnymi, w postaci kronik - poczynając od dzieł Galla Anonima, a na Janie Długoszu kończąc. Specyfika tych tekstów niesie ze sobą oczywiste ograniczenia,jednocześnie umieszcza nas bliżej życia w przeciętniewiecznej Polsce.
Dlatego zezwala na uchwycenie faktycznie pożądanych wtedy wzorów i wzorców osobowych i na ukazanie wielu wytwarzających je uwarunkowań oraz części zbieżnych z obcym pierwowzorem i standardowych dla Polski wieków średnich.
Rycerskie wzory i wzorce osobowe są w dodatku dlatego tak nad wyraz widoczne, że wpłynęły na ukształtowanie się norm nowoczesnania szlachty, a - co za tym idzie - widoczne są także w późniejszych wzorcach powstańczych, niepodległościowych i obywatelskich.
Co więcej, większość z nich pozostaje aktualna w czasach nam współczesnych. Autorka podjęła się trudnego zadania dokonania rekonstrukcji polskiego wzorca rycerskiego ukazanego w tekstach pisanych w Polsce w czasach przeciętniewiecza.
Wykorzystała liczne źródła mówiące o długiej żywotności ideałów rycerskich i ich występowaniu we wzorcach istniejących w różnych okresach czasu, zwracając uwagę na ich odmienne uwarunkowania polityczne i kulturalne w dobie ich tworzenia.
(prof. Dr hab.
