Ostatni akt krwawych zmagań polsko-ukraińskich.
Fakty, opinie, polemiki, kontrowersje.
W 1943 r. Rozpoczęły się czystki etniczne na Wołyniu. Niniejsza książka dowodzi, iż stojąca za nimi Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, podobnie jak tamtejsi komuniści, na dodatek po wojnie dążyła do opanowania części wschodnich ziem Polski, stanowiąc realne zagrożenie dla nierozłączności kraju.
w rezultacie, na przełomie lat 1946–47, sytuacja w południowo-wschodniej Polsce daleka była od stabilizacji. Wsie ukraińskie w dalszym ciągu stanowiły zaplecze UPA. Najgorzej było w Bieszczadach i na Pogórzu Przemyskim, gdzie działaniom OUN-UPA sprzyjał górzysty, silnie zalesiony teren, słabo rozwinięte sieci dróg, a także drobna ilość ośrodków miejskich i garnizonów wojskowych.
Doraźne działania Wojska Polskiego i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego nie przyniosły oczekiwanych efektów. Zdecydowano więc o połączeniu zmasowanej operacji przeciwko oddziałom UPA z przesiedleniem ludności ukraińskiej na Ziemie Zachodnie i Północne. W tym celu powołano Grupę Operacyjną „Wisła".
Wokół jej działań, jak i całej operacji, narosło sporo pytań i kontrowersji. Wciąż toczy się mnóstwo polemik. Historycy ukraińscy dążą do wyizolowania jej z całego cyklu dziejowego lat czterdziestych i stosunków polsko-ukraińskich. Nazywają „zbrodnią komunistyczną", „czystką etniczną", a choćby ludobójstwem.
Tymczasem koncepcja akcji „Wisła" powstała na bazie prawa przedwojennego i nie miała nic wspólnego z komunizmem. Nie jest prawdą, iż Polska złamała prawo międzynarodowe, podobnie jak to, iż w jej trakcie Wojsko Polskie zabiło kilka tysięcy osób. Mitologizacji uległ również obóz filtracyjny w Jaworznie, gdzie osadzano Ukraińców i Łemków podejrzanych o przynależność do OUN-UPA.
Koprowski pisze o tych i o wielu innych ważnych, a często pomijanych i kontrowersyjnych aspektach operacji „Wisła". Szeroko ujęte konteksty wzbogaca omówieniem praktycznie zapomnianej akcji „H-T" i biogramami największych ukraińskich zbrodniarzy.
Tekst uzupełnia bogaty pakiet fotografii archiwalnych, pochodzących m.in. Z Muzeum Historycznego w Sanoku, a także prywatnych zbiorów prof. Władysława Filara.
Marek A. Koprowski
Pisarz, dziennikarz, historyk zajmujący się tematyką wschodnią i losami Polaków na Wschodzie. Plonem jego wypraw i poszukiwań jest mnóstwo książek, z czego kilkanaście ukazało się nakładem Wydawnictwa Replika. Za kolekcję Wołyń. Epopeja polskich losów 1939–2013 otrzymał Nagrodę im. Oskara Haleckiego w kategorii „najkorzystniejsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku". Jest również laureatem nagrody „Polcul – Jerzy Bonicki Fundation" za działalność na rzecz utrzymania kultury polskiej na Wschodzie.
