Rodzina polska w kulturze realnego socjalizmu... - Renata Doniec - książka

Prezentowana praca stanowi jedną z nielicznych prac pedagogicznych poświęconych w pełni rodzinie polskiej w kulturze realnego socjalizmu, ze szczególnym uwzględnieniem lat 60. I 70. Badając rodzinę w tym okresie, przyjęto założenie mówiące o nieprzystępnej sytuacji rodziny pod względem kulturowym, w tym także społeczno-psychologicznym, co wywierało wpływ na jej postrzeganie i wartościowanie w świadomości społecznej i określało możliwości rozwojowo-wychowawcze. Rodzina przez kilkadziesiąt lat trwania realnego socjalizmu znajdowała się w warunkach swoistego dualizmu kulturowego będącego przejawem konfliktu i niespójności systemu aksjonormatywnego występującego w kulturze PRL.Dualizm ten polegał na funkcjonowaniu społeczeństwa w dwóch powłokach równocześnie, tj. W: 1) warstwie reguł oficjalnych (stworzonych poprzez propagandę, indoktrynację ideologiczną, edukację), a także w 2) warstwie reguł nieoficjalnych (czyli spontanicznych działań adaptacyjnych i obronnych wykorzystywanych wobec narzuconych odgórnie warunków życia).W niniejszej pracy warstwy te określone zostały - za Janem Lutyńskim - jako oficjalna nadrzeczywistość i codzienna rzeczywistość. W pierwszej obowiązywało rodzinę funkcjonowanie zgodne z zasadami realnego socjalizmu, marksistowską koncepcją rodziny i wymogami propagandy, a w drugiej życie według realiów codzienności, czyli w warunkach niedoborów, bylejakości, tymczasowości i braku nadziei na zamianę (czyli w warunkach przetrwania). Każda z tych warstw rządziła się innymi prawami, regułami, posiadała odrębną wizję świata, a nawet posługiwała się odmiennym językiem. Równoczesne funkcjonowanie w tych dwóch rzeczywistościach rodziło liczne sytuacje niełatwe pod względem psychologicznym (tj. Sytuacje konfliktowe, przeciążenia, deprywacji, zagrożenia) i prowadziło do kryzysów, wypaczeń w sferze psychicznej, poznawczej, moralnej, jak dodatkowo kształtowało postawy bierne i uległe. W takim kontekście społeczno-kulturowym rodzina polska zmuszona była pełnić swoje role i funkcje jako środowisko życia, rozwoju i wychowania człowieka. Chcąc lepiej poznać jej możliwości rozwojowo-wychowawcze w kulturze realnego socjalizmu postanowiono zdiagnozować środowisko społeczno- wychowawcze rodziny propagowane na łamach prasy socjalistycznej oraz występujące w rutynowym życiu. Badając te dwa obszary kultury, starano się dowiedzieć i porównać, jaki sens i znaczenie nadawano rodzinie, małżeństwu, rolom małżeńsko-rodzinnym kobiety i posiadaniu i wychowywaniu dziecka w tych dwóch odrębnych rzeczywistościach, z których pierwsza, oficjalna nadrzeczywistość miała być wzorcem dla codziennej rzeczywistości i z czasem ją zastąpić i występujących między nimi podobieństwach, różnicach, jak na dodatek wpływie na zachowania ludzi. Celem badań było zatem pokazanie modelu i wzoru ( w ujęciu A. Kłoskowskiej) ówczesnej rodziny, czyli rodziny jako projektu ideologiczno-propagandowego i rodziny - wytworu codziennej rzeczywistości. W obydwu ujęciach dążono do uchwycenia