Pożegnanie z Marią i inne opowiadania Tadeusza Borowskiego należą do wielkich literackich świadectw o II wojnie światowej. Opowiadania, oparte na autobiograficznych wspomnieniach autora, łączy postać Tadka, głównego bohatera, a zarazem narratora, który w pierwszej osobie opisuje swoje doświadczenie więźnia obozu koncentracyjnego. Opowiadania napisane są metodą behawiorystyczną, opisują wyłącznie zachowania i zewnętrzne reakcje ludzi, których los zjednoczył w skrajnie nieludzkim doświadczeniu. Widzimy przeróżne zachowania, od całkowitej bierności po próby dostosowania się i przetrwania za wszelką cenę. Ale widzimy o dużo więcej. Wstrząsające dzieło Borowskiego pokazuje wpływ doświadczenia obozowego na psychikę i moralność człowieka, stanowi wielką literacką próbę obiektywnej odpowiedzi na pytanie, czy po takim doświadczeniu jak Auschwitz można jeszcze powrócić do normalnego życia.
W Pożegnaniu z Marią i innych opowiadaniach zostały skatalogowane jednocześnie opowiadania ze zbioru Pożegnanie z Marią (1947) – Pożegnanie z Marią, U nas w Auschwitzu, Dzień na Harmenzach, Proszę państwa do gazu, Śmierć powstańca, Bitwa pod Grunwaldem, jak i z tomu Kamienny świat (1948) – Krótka przedmowa, Kamienny świat, Opowiadanie z prawdziwego życia, Śmierć Schillingera, Człowiek z paczką, Kolacja, Milczenie, Spotkanie z dzieckiem, Koniec wojny, Independence Day, Podróż pulmanem, Dziewczyna ze spalonego domu, Odwiedziny, a także kilka opowiadań Borowskiego załączonych do Pożegnania z Marią w późniejszych wydaniach: Chłopiec z Biblią, Ludzie, którzy szli, Muzyka w Herzenburgu, Ofensywa styczniowa.
Lektura w szkole średniej.
