Sztuka XIX wieku zajmuje w dziejach polskiej kultury i świadomości narodowej nieszablonowe miejsce. Na jej odrębną pozycję wywarła wpływ polityczna sytuacja narodu pozbawionego własnego państwa. W tym czasie na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej zachodziły jednak wyraźne zmiany cywilizacyjne. Rozwinął się przemysł i komunikacja, powstały innowacyjne miasta, gwałtownie przeobraził się krajobraz kulturowy. Formująca się kultura masowa sięgała po świeże techniki przekazu wizualnego – jak litografia wielkonakładowa, drzeworyt ilustracyjny, fotografia – dzięki temu wytworzono czasopisma ilustrowane. Założono instytucje życia intelektualnego i artystycznego – szkoły, muzea, galerie, teatry. Broniąc narodowej tożsamości, wykonano sztukę odwołującą się do polskiej kulturowej tradycji, a zarazem związaną z ogólnoeuropejskimi nurtami intelektualnymi i artystycznymi. Od lat czterdziestych XIX wieku Polacy byli obecni w europejskim życiu artystycznym, zwłaszcza,obszerne grupy malarzy i przedstawicieli innych dyscyplin przebywały na stałe we Francji, Włoszech czy Bawarii. Sukcesy na paryskich Salonach obrazów Stattlera i Rodakowskiego (Portret matki pędzla Rodakowskiego Delacroix uznał za arcydzieło), na międzynarodowych wystawach sztuki – Matejki, Brandta, Siemiradzkiego czy Czachórskiego wprowadziły sztukę polską do świadomości Europejczyków.
Tom VI obejmuje architekturę, ogrody i parki, rzeźbę, malarstwo i rysunek, grafikę, fotografię, a także rzemiosło artystyczne. Ponadto został on uzupełniony o sztukę Śląska i Pomorza Zachodniego.
