,,zgromadzone w tej książce studia mają za przedmiot powiązanie polskiego oświecenia (zwłaszcza jego literatury) z tradycją organizującą kulturę Pierwszej Rzeczpospolitej i z europejskimi impulsami wpływającymi na jej modernizację (zwłaszcza w obszarze polityki i świadomości jej obywateli).
Układają się one wokół pewnych osi tematycznych, wskazujących jednocześnie - mam nadzieję - najważniejsze dla mnie kwestie, które w badaniach nad polskim oświeceniem należało czy należy rozpoznać. Niezwykle ważna wydaje mi się problematyka dotycząca dzisiejszego spojrzenia na oświecenie, naznaczonego historią sporów o przeszłość, czarnymi i białymi legendami, manipulacjami, a przeważnie stereotypowymi uproszczeniami.
To one tworzą kontekst, w którym dziś przychodzi badaczowi oświecenia interpretować - na nowo - wydarzenia i postawy, przedmioty i teksty z osiemnastego stulecia. Przełamanie stereotypów nie zależy tylko od literaturoznawcy, ale może on próbować pokazać, jak przedmiot jego zainteresowania łączy się z wielkimi porządkami narodowej świadomości i kultury.
Powinien on też - tak uważam jako historyk literatury (dawnej) - pokazać odmienność kulturową i cywilizacyjną swego przedmiotu zainteresowania, objaśnić go, wprowadzić w szerszy układ odniesienia. W czytaniu epok dawnych właśnie,,cywilizacyjna historia literatury" wydaje się szansą na przezwyciężenie zagrożeń współczesnego odrzucenia historyczności, a także kryzysu historii literatury.
