Tytuł wykorzystanie siły zbrojnej między państwami w świetle międzynarodowego prawa zwyczajowego Autor Agata Kleczkowska Język polski Wydawnictwo Scholar ISBN 978-83-7383-965-6 Rok wydania 2018 liczba stron 434 Format pdf Spis treści Spis treści
Wykaz skrótów 9
Wstęp 11
Rozdział I. Uwagi wstępne 15
1. Uwagi terminologiczne i językowe 15
1.1. Tłumaczenie Karty Narodów Zjednoczonych 15
1.2. Anticipatory self-defense, pre-emptive self-defense i preventive
self-defense 17
1.3. Terminy: „interwencja humanitarna", „interwencja posiadająca na celu
ochronę obywateli interweniującego", „interwencja na zaproszenie" 21
2. Argumenty prawne a argumenty polityczne 29
3. Użycie siły zbrojnej a aktorzy niepaństwowi 31
4. Metodologia pracy 33
5. Uzasadnienie doboru tworzyw 34
Rozdział II. Uwagi dotyczące międzynarodowego prawa zwyczajowego 36
1. Wstęp 36
2. Komponenty normy prawa zwyczajowego 36
2.1. Praktyka 38
2.2. Opinio iuris 46
2.3. Wzajemne relacje między praktyką a opinio iuris 49
3. Rola organizacji międzynarodowych w formowaniu się prawa
zwyczajowego 50
4. Relacje między prawem zwyczajowym a prawem traktatowym 53
4.1. Traktat jako forma kodyfi kacji prawa zwyczajowego 53
4.2. Wpływ zawarcia traktatu na formowanie się prawa zwyczajowego 55
4.3. Modyfi kacja normy traktatowej poprzez zwyczaj 57
4.4. Współistnienie norm prawa konwencyjnego i zwyczajowego 58
5. Formowanie się prawa zwyczajowego 60
6. Identyfi kacja norm międzynarodowego prawa zwyczajowego 65
7. Znaczenie zachowania państw sprzecznego z obowiązującą normą prawa
zwyczajowego 73
Rozdział III. Normy regulujące zastosowanie siły w prawie międzynarodowym
do 1945 r. 75
1. Zastosowanie siły pomiędzy państwami do 1945 r. 75
1.1. Prawo do wojny do 1919 r. 75
1.1.1. Koncepcja „wojny sprawiedliwej" 75
1.1.2. Prawo do wojny w XIX w. 78
1.1.3. Podsumowanie 90
1.2. Prawo do wojny po I wojnie światowej w aktach prawnych
i dokumentach prawa międzynarodowego 91
1.2.1. Pakt Ligi Narodów 91
1.2.2. Pakt Brianda-Kellogga 98
1.2.3. Pakt Saavedry Lamasa 103
1.2.4. Pozostałe akty i dokumenty prawa międzynarodowego
odnoszące się do prawa do wojny 104
1.2.4.1. Zakaz wojny w pracach Ligi Narodów 104
1.2.4.2. Traktat o wzajemnej pomocy 107
1.2.4.3. Protokół genewski 108
1.2.4.4. Traktaty z Locarno 109
1.2.4.5. Dwustronne umowy o nieagresji 110
1.2.4.6. Konwencja o prawach i obowiązkach państw
i protokół dodatkowy 110
1.3. Przypadki zastosowania siły między 1919 a 1939 r. 111
1.4. Podsumowanie 117
2. Wprowadzenie zakazu wykorzystania siły w art. 2 ust. 4 KNZ 121
2.1. Regulacja zakazu użycia siły w Karcie Narodów Zjednoczonych 121
2.1.1. Na drodze do powstania Karty Narodów Zjednoczonych 121
2.1.2. Formowanie się zakazu wykorzystania siły w Karcie Narodów
Zjednoczonych 123
2.1.3. Prawo do samoobrony 128
2.1.4. Inne normy zezwalające na zastosowanie siły na podstawie Karty
Narodów Zjednoczonych 141
2.1.5. Podsumowanie 143
2.2. Dopuszczalność innych jednostronnych interwencji na podstawie
Karty Narodów Zjednoczonych 145
2.2.1. Interwencje podejmowane z przyczyn humanitarnych 145
2.2.2. Interwencja posiadająca na celu ochronę obywateli
interweniującego 149
2.2.3. Interwencja na zaproszenie 151
2.2.4. Podsumowanie 153
Rozdział IV. Przypadki zastosowania siły uzasadniane samoobroną 154
1. Wstęp 154
2. Przypadki zastosowania siły uzasadniane samoobroną po uprzednim ataku
zbrojnym przeprowadzonym przeciwko państwu 154
2.1. Interwencja Izraela, pokaźnej Brytanii i Francji w Egipcie (1956) 154
2.2. Interwencja USA w Libanie (1958) 160
2.3. Interwencja obfitej Brytanii w Jordanii (1958) 165
2.4. Interwencja Stanów Zjednoczonych po incydencie w Zatoce
Tonkińskiej (1964) 167
2.5. Interwencje Portugalii w Zambii (1969) 170
2.6. Interwencja Stanów Zjednoczonych w sprawie statku Mayaguez
(1975) 173
2.7. Interwencja Indii we wschodnim Pakistanie (1971) 175
2.8. Interwencja Wietnamu w Kambodży (1978–1979) 180
2.9. Interwencja Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
w Afganistanie (1979) 190
2.10. Próba interwencji Stanów Zjednoczonych w Iranie (1980) 195
2.11. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Iraku w związku z próbą
zamachu na byłego prezydenta Stanów Zjednoczonych George’a
Busha (1993) 198
3. Samoobrona wyprzedzająca 201
3.1. Interwencja Izraela w Zjednoczonej Republice Arabskiej (1967) 202
3.2. Atak Izraela na reaktor w Tammuz (1981) 205
3.3. Atak Izraela na reaktor w Al-Kibar (2007) 212
4. Interwencje posiadające na celu ochronę obywateli interweniującego 215
4.1. Interwencja dużej Brytanii i Francji w Egipcie (1956) 215
4.2. Interwencja Izraela w Ugandzie (1976) 218
4.3. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Libii (1986) 228
4.4. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Panamie (1989) 234
4.5. Interwencja Rosji w Gruzji (2008) 241
Rozdział V. Przypadki wykorzystania siły uzasadniane w inny sposób niż samoobroną 247
1. Wstęp 247
2. Kubański kryzys rakietowy (1962) 247
3. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Dominikanie (1963) 254
4. Interwencje Turcji na Cyprze (1964, 1974) 260
5. Interwencja Belgii w Kongo (1964) 268
6. Interwencja Indonezji w Timorze Wschodnim (1975) 274
7. Interwencja Egiptu na Cyprze (1978) 281
8. Interwencja Tanzanii w Ugandzie (1979) 283
9. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Grenadzie (1983) 286
10. Interwencja wojsk koalicji w Iraku (1991) 294
11. Interwencja Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego w Kosowie (1999) 301
12. Interwencja koalicji państw pod przywództwem Stanów Zjednoczonych
w Iraku (2003) 313
13. Interwencja Rosji na Ukrainie (2014) 323
14. Interwencje Stanów Zjednoczonych (2017), a także Stanów Zjednoczonych,
obfitej Brytanii i Francji (2018) w Syrii 331
15. Problematyka interwencji za zgodą państwa a stan prawa zwyczajowego 340
15.1. Forma wyrażenia zgody na użycie siły 340
15.2. Uprawnieni do wyrażenia zgody na interwencję w przypadku
konfliktu wewnętrznego 345
Rozdział VI. Regulacja wykorzystania siły w międzynarodowym prawie zwyczajowym 353
1. Zakaz zastosowania siły 353
2. Prawo do samoobrony 355
3. Kryteria konieczności i proporcjonalności jako przesłanki legalnego
zastosowania siły 360
4. Interwencja posiadająca na celu ochronę obywateli interweniującego 362
5. Interwencja podejmowana ze względów humanitarnych. Doktryna
„odpowiedzialności za ochronę" 364
6. Rezolucje organizacji międzynarodowych 372
7. Zgoda na interwencję 373
8. Wykorzystanie siły zbrojnej a państwa nieczłonkowskie Organizacji Narodów
Zjednoczonych 373
9. Rekonstrukcja treści norm prawa zwyczajowego regulujących wykorzystanie siły
zbrojnej 376
Wnioski 382
Bibliografia 384
Indeks osób 427
Wykaz skrótów 9
Wstęp 11
Rozdział I. Uwagi wstępne 15
1. Uwagi terminologiczne i językowe 15
1.1. Tłumaczenie Karty Narodów Zjednoczonych 15
1.2. Anticipatory self-defense, pre-emptive self-defense i preventive
self-defense 17
1.3. Terminy: „interwencja humanitarna", „interwencja posiadająca na celu
ochronę obywateli interweniującego", „interwencja na zaproszenie" 21
2. Argumenty prawne a argumenty polityczne 29
3. Użycie siły zbrojnej a aktorzy niepaństwowi 31
4. Metodologia pracy 33
5. Uzasadnienie doboru tworzyw 34
Rozdział II. Uwagi dotyczące międzynarodowego prawa zwyczajowego 36
1. Wstęp 36
2. Komponenty normy prawa zwyczajowego 36
2.1. Praktyka 38
2.2. Opinio iuris 46
2.3. Wzajemne relacje między praktyką a opinio iuris 49
3. Rola organizacji międzynarodowych w formowaniu się prawa
zwyczajowego 50
4. Relacje między prawem zwyczajowym a prawem traktatowym 53
4.1. Traktat jako forma kodyfi kacji prawa zwyczajowego 53
4.2. Wpływ zawarcia traktatu na formowanie się prawa zwyczajowego 55
4.3. Modyfi kacja normy traktatowej poprzez zwyczaj 57
4.4. Współistnienie norm prawa konwencyjnego i zwyczajowego 58
5. Formowanie się prawa zwyczajowego 60
6. Identyfi kacja norm międzynarodowego prawa zwyczajowego 65
7. Znaczenie zachowania państw sprzecznego z obowiązującą normą prawa
zwyczajowego 73
Rozdział III. Normy regulujące zastosowanie siły w prawie międzynarodowym
do 1945 r. 75
1. Zastosowanie siły pomiędzy państwami do 1945 r. 75
1.1. Prawo do wojny do 1919 r. 75
1.1.1. Koncepcja „wojny sprawiedliwej" 75
1.1.2. Prawo do wojny w XIX w. 78
1.1.3. Podsumowanie 90
1.2. Prawo do wojny po I wojnie światowej w aktach prawnych
i dokumentach prawa międzynarodowego 91
1.2.1. Pakt Ligi Narodów 91
1.2.2. Pakt Brianda-Kellogga 98
1.2.3. Pakt Saavedry Lamasa 103
1.2.4. Pozostałe akty i dokumenty prawa międzynarodowego
odnoszące się do prawa do wojny 104
1.2.4.1. Zakaz wojny w pracach Ligi Narodów 104
1.2.4.2. Traktat o wzajemnej pomocy 107
1.2.4.3. Protokół genewski 108
1.2.4.4. Traktaty z Locarno 109
1.2.4.5. Dwustronne umowy o nieagresji 110
1.2.4.6. Konwencja o prawach i obowiązkach państw
i protokół dodatkowy 110
1.3. Przypadki zastosowania siły między 1919 a 1939 r. 111
1.4. Podsumowanie 117
2. Wprowadzenie zakazu wykorzystania siły w art. 2 ust. 4 KNZ 121
2.1. Regulacja zakazu użycia siły w Karcie Narodów Zjednoczonych 121
2.1.1. Na drodze do powstania Karty Narodów Zjednoczonych 121
2.1.2. Formowanie się zakazu wykorzystania siły w Karcie Narodów
Zjednoczonych 123
2.1.3. Prawo do samoobrony 128
2.1.4. Inne normy zezwalające na zastosowanie siły na podstawie Karty
Narodów Zjednoczonych 141
2.1.5. Podsumowanie 143
2.2. Dopuszczalność innych jednostronnych interwencji na podstawie
Karty Narodów Zjednoczonych 145
2.2.1. Interwencje podejmowane z przyczyn humanitarnych 145
2.2.2. Interwencja posiadająca na celu ochronę obywateli
interweniującego 149
2.2.3. Interwencja na zaproszenie 151
2.2.4. Podsumowanie 153
Rozdział IV. Przypadki zastosowania siły uzasadniane samoobroną 154
1. Wstęp 154
2. Przypadki zastosowania siły uzasadniane samoobroną po uprzednim ataku
zbrojnym przeprowadzonym przeciwko państwu 154
2.1. Interwencja Izraela, pokaźnej Brytanii i Francji w Egipcie (1956) 154
2.2. Interwencja USA w Libanie (1958) 160
2.3. Interwencja obfitej Brytanii w Jordanii (1958) 165
2.4. Interwencja Stanów Zjednoczonych po incydencie w Zatoce
Tonkińskiej (1964) 167
2.5. Interwencje Portugalii w Zambii (1969) 170
2.6. Interwencja Stanów Zjednoczonych w sprawie statku Mayaguez
(1975) 173
2.7. Interwencja Indii we wschodnim Pakistanie (1971) 175
2.8. Interwencja Wietnamu w Kambodży (1978–1979) 180
2.9. Interwencja Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
w Afganistanie (1979) 190
2.10. Próba interwencji Stanów Zjednoczonych w Iranie (1980) 195
2.11. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Iraku w związku z próbą
zamachu na byłego prezydenta Stanów Zjednoczonych George’a
Busha (1993) 198
3. Samoobrona wyprzedzająca 201
3.1. Interwencja Izraela w Zjednoczonej Republice Arabskiej (1967) 202
3.2. Atak Izraela na reaktor w Tammuz (1981) 205
3.3. Atak Izraela na reaktor w Al-Kibar (2007) 212
4. Interwencje posiadające na celu ochronę obywateli interweniującego 215
4.1. Interwencja dużej Brytanii i Francji w Egipcie (1956) 215
4.2. Interwencja Izraela w Ugandzie (1976) 218
4.3. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Libii (1986) 228
4.4. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Panamie (1989) 234
4.5. Interwencja Rosji w Gruzji (2008) 241
Rozdział V. Przypadki wykorzystania siły uzasadniane w inny sposób niż samoobroną 247
1. Wstęp 247
2. Kubański kryzys rakietowy (1962) 247
3. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Dominikanie (1963) 254
4. Interwencje Turcji na Cyprze (1964, 1974) 260
5. Interwencja Belgii w Kongo (1964) 268
6. Interwencja Indonezji w Timorze Wschodnim (1975) 274
7. Interwencja Egiptu na Cyprze (1978) 281
8. Interwencja Tanzanii w Ugandzie (1979) 283
9. Interwencja Stanów Zjednoczonych w Grenadzie (1983) 286
10. Interwencja wojsk koalicji w Iraku (1991) 294
11. Interwencja Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego w Kosowie (1999) 301
12. Interwencja koalicji państw pod przywództwem Stanów Zjednoczonych
w Iraku (2003) 313
13. Interwencja Rosji na Ukrainie (2014) 323
14. Interwencje Stanów Zjednoczonych (2017), a także Stanów Zjednoczonych,
obfitej Brytanii i Francji (2018) w Syrii 331
15. Problematyka interwencji za zgodą państwa a stan prawa zwyczajowego 340
15.1. Forma wyrażenia zgody na użycie siły 340
15.2. Uprawnieni do wyrażenia zgody na interwencję w przypadku
konfliktu wewnętrznego 345
Rozdział VI. Regulacja wykorzystania siły w międzynarodowym prawie zwyczajowym 353
1. Zakaz zastosowania siły 353
2. Prawo do samoobrony 355
3. Kryteria konieczności i proporcjonalności jako przesłanki legalnego
zastosowania siły 360
4. Interwencja posiadająca na celu ochronę obywateli interweniującego 362
5. Interwencja podejmowana ze względów humanitarnych. Doktryna
„odpowiedzialności za ochronę" 364
6. Rezolucje organizacji międzynarodowych 372
7. Zgoda na interwencję 373
8. Wykorzystanie siły zbrojnej a państwa nieczłonkowskie Organizacji Narodów
Zjednoczonych 373
9. Rekonstrukcja treści norm prawa zwyczajowego regulujących wykorzystanie siły
zbrojnej 376
Wnioski 382
Bibliografia 384
Indeks osób 427
