Gusen I było największym podobozem niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Mauthausen w Austrii. Podobóz, utworzony wiosną 1940 roku, był przeznaczony dla przedstawicieli polskiej inteligencji (w tym duchowieństwa), których eksterminowano przez morderczą, niewolniczą pracę w pobliskim kamieniołomie.
Szacuje się, że na 37 tys. Polskich więźniów Gusen zmarło lub zostało zamordowanych nawet 28 tys.! Stanisław Nogaj (1897-1971), dziennikarz i pisarz, uczestnik powstania wiekopolskiego i powstań śląskich, który agresji niemieckiej na Polskę działał w konspiracji.
Aresztowany trafił do Gusen już w maju 1940 roku i spędził w nim aż pięć lat. Z racji biegłej znajomości języka niemieckiego pracował w obozowej kancelarii. Wiedział dużo o funkcjonowaniu obozu i mógł prowadzić notatki.
dzięki temu wkrótce po wyzwoleniu, już latem 1945 roku, wydał książkę, w której opisał piekło Gusen. To szczególnie ważny i wstrząsający dokument naocznego świadka niemieckich zbrodni. Nogaj ukazuje także ludzkie wybory, obok monstrualnego zła, „ubranego" w mundury SS – człowieczeństwo bezbronnych ludzi, których oprawcy skazali na cierpienie i śmierć.
Przy okazji stara się zachować maksimum bezstronności, wyjść poza krąg stanów emocjonalnych, wczuć się w rzeczywistość obozową. Nie broni swych wyborów, uzasadniając je jedynie walką o przetrwanie swoje, lecz także innych więźniów, którym próbował pomagać.
Relacja Stanisława Nogaja jest niezwykle cennym świadectwem z „epoki pieców", bo spisanym na gorąco. Tragiczne losy więźniów Gusen ze wszech miar zasługują na poznanie i pamięć. Tytuł Gusen. Pamiętnik dziennikarza Autor Stanisław Nogaj Wydawnictwo Bellona EAN 9788311167582 ISBN 9788311167582 Kategoria Literatura\Literatura faktu liczba stron 464 Format 13.5x21.5x3.2 cm Rok wydania 2022 Oprawa Miękka Wydanie 1 Waga 0.492 kg
