Tom jest pokłosiem międzynarodowej konferencji naukowej pt. "Archiwa w państwach totalitarnych w Europie Środkowo-Wschodniej" zorganizowanej poprzez Instytut Pamięci Narodowej, Zakład Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Instytutu Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Archiwum Państwowe w Lublinie, miasto Sandomierz i Muzeum Okręgowe w Sandomierzu w Lublinie i Sandomierzu w dniach 5-7 września 2018 r.
gromadzi kilkanaście studiów nad wpływem czynników politycznych na działalność archiwów w Polsce i Związku Sowieckim autorstwa historyków polskich, rosyjskich, ukraińskich i kazachskich. W państwach totalitarnych, jakimi były ZSRS i PRL, archiwa nie mogły stanowić wyłącznie placówek dokumentacyjnych, naukowych czy administracyjnych, jak to było i jest praktykowane w państwach demokratycznych.
Oprócz wypełniania podstawowych zadań archiwalnych musiały uczestniczyć także w działalności propagandowej. Ich aktywność na polu edukacyjnym, wystawienniczym i wydawniczym miała wspierać organa bezpieczeństwa, porządek publiczny i partię komunistyczną, a sprzeciwiający się systemowi archiwiści stawali się ofiarami represji.
Problematyka ta do tej pory nie cieszyła się szerszym zainteresowaniem w Polsce - mimo upływu trzydziestu lat od upadku komunizmu. Nie jest ponadto popularna w krajach powstałych po upadku ZSRS.
