Tytuł Miasto Przestrzeń Tożsamość Podtytuł Studium trzech miast Gdańsk, Gliwice, Wrocław Autorzy Krzysztof Bierwiaczonek, Małgorzata Dymnicka, Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki Język polski Wydawnictwo Scholar ISBN 978-83-7383-891-8 Rok wydania 2017 Warszawa liczba stron 396 Format pdf Spis treści Spis treści
Wprowadzenie (Krzysztof Bierwiaczonek, Małgorzata Dymnicka,
Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki) 9
I. Tożsamość i przestrzeń – refleksje teoretyczne 15
1. Tożsamości miejskie (Małgorzata Dymnicka) 15
1.1. Wprowadzenie 15
1.2. Społeczne wytwarzanie tożsamości 19
1.3. Społeczno-kulturowe ramy pamięci 29
1.4. Rola dziedzictwa w konstruowaniu tożsamości
i narracji miejskich 32
1.5. Konstrukcje mitotwórcze 34
1.6. Genius loci jako strażnik pamięci 37
1.7. Narracje historyczne a globalne klisze tożsamościowe 39
1.8. Tożsamość architektury 42
2. Przestrzeń publiczna a tożsamość miejsca, miasta
i mieszkańców (Krzysztof Bierwiaczonek, Tomasz Nawrocki) 49
2.1. Przestrzeń publiczna 49
2.2. Przestrzeń publiczna a tożsamość miasta 59
2.3. Przestrzeń publiczna a tożsamość miejsca 65
2.4. Przestrzeń publiczna a tożsamość mieszkańców 71
2.5. Koncepcja tożsamości przestrzennej – próba integracji rozmaitych
stopni tożsamości miejskich 77
II. Biografie miast 81
1. Gdańsk (Małgorzata Dymnicka) 81
1.1. Pierwsze ślady 81
1.1.1. Osadnictwo 83
1.1.2. Kultura i dziedzictwo 86
1.1.3. Ludzie i miasto 90
1.2. Gdańsk przedwojenny 93
1.2.1. Złote czasy 93
1.2.2. Gdańsk przełomu XIX i XX wieku 95
1.3. Gdańsk po II wojnie światowej: przybysze i „miejscowi" 96
1.3.1. (Od)budowa miasta 98
1.3.2. Od tygla do amalgamatu – wokół współczesnych narracji 99
2. Gliwice (Krzysztof Bierwiaczonek, Tomasz Nawrocki) 102
2.1. Początki miasta 102
2.2. Industrializacja jako impuls rozwojowy Gliwic 104
2.3. Międzywojenne Gliwice: Karl Schabik i lądowanie
Grafa Zeppelina 106
2.4. Prowokacja gliwicka i lata wojenne 108
2.5. Nowa rzeczywistość: Gliwice po 1945 roku 109
2.6. Krajobraz postindustrialny: na skrzyżowaniu autostrad 113
3. Wrocław (Katarzyna Kajdanek) 117
3.1. Pierwsze ślady 117
3.2. Osadnictwo, rozwój miasta i kontakt międzykulturowy
do końca XIX wieku 118
3.3. Kultura i dziedzictwo zakodowane w przestrzeni 120
3.4. Rozwój do II wojny światowej 122
3.4.1. Złote lata 122
3.4.2. Epoka przemysłu – świeże impulsy 123
3.4.3. Zmierzch miasta 123
3.5. Wrocław po II wojnie światowej 124
3.5.1. Przybysze i miejscowi 124
3.5.2. Odbudowa i rekonstrukcje 126
3.5.3. Przyszłość – wokół współczesnych narracji 128
III. Tożsamość i przestrzeń w badaniach 133
1. Wokół tożsamości miast (Katarzyna Kajdanek) 133
1.1. Specyfika tożsamości miast 134
1.1.1. Gdańsk 134
1.1.2. Gliwice 135
1.1.3. Wrocław 138
1.2. Parametry określające miasto i mieszkańców 140
1.3. Mieszkańcy – podmiot i przedmiot tworzenia tożsamości miasta 148
1.4. Kto ma wpływ na miasto? 150
1.5. Podróż w kierunku „zmiana" 153
2. Narracje i sfery dyskusji o mieście (Katarzyna Kajdanek) 155
2.1. Oficjalna narracja tożsamościowa 156
2.1.1. Historia do 1945 roku 157
2.1.2. Historia po 1945 roku 157
2.1.3. Sposoby rozumienia oraz identyfikacja najważniejszych
przestrzeni publicznych 158
2.1.4. Funkcje przestrzeni publicznych 159
2.1.5. Tożsamość mieszkańców 160
2.1.6. Tożsamość miasta i jej części 161
2.2. Dyskurs oficjalny i dyskursy alternatywne –
perspektywa liderów opinii 162
2.2.1. Czy toczy się dyskusja o mieście i jego tożsamości? 162
2.2.1.1. Gdańsk 162
2.2.1.2. Gliwice 163
2.2.1.3. Wrocław 164
2.2.2. Kto dyskutuje o mieście? 165
2.2.2.1. Gdańsk 165
2.2.2.2. Gliwice 166
2.2.2.3. Wrocław 167
2.2.3. Wątki mobilizujące do dyskusji o mieście 168
2.2.3.1. Gdańsk 168
2.2.3.2. Gliwice 169
2.2.3.3. Wrocław 171
2.3. Mieszkańcy miast o debacie o mieście.
Czyja i jaka jest miejska agora? 172
2.4. Przyszłość dyskusji o mieście w kontekście zmiany instytucjonalnej
w sferze publicznej 179
3. Gry wizerunkowe (Katarzyna Kajdanek) 182
3.1. Gdańsk 184
3.1.1. Komercjalizacja wizerunku Gdańska 186
3.2. Gliwice 187
3.2.1. Komercjalizacja wizerunku Gliwic 191
3.3. Wrocław 192
3.3.1. Komercjalizacja wizerunku Wrocławia 196
3.4. Ocena miast 197
4. Przeszłość a tożsamość miast
(Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki) 201
4.1. Historia sprzed 1945 roku i przestrzenne do niej odniesienia 201
4.1.1. Gdańsk 201
4.1.2. Gliwice 203
4.1.3. Wrocław 206
4.2. Historia po 1945 roku i sposoby jej ukazywania w miastach 209
4.2.1. Gdańsk 209
4.2.2. Gliwice 211
4.2.3. Wrocław 212
4.3. Tożsamość mieszkańców a historia 215
4.3.1. Znane postaci w historii miejscowości 216
4.3.2. Najważniejsze wydarzenia w historii miejscowości 220
4.4. Przeszłość a teraźniejszość miasta 224
4.5. Wspólnoty pamięci? 226
5. Mity wielokulturowości (Katarzyna Kajdanek) 228
5.1. Rozumienia wielokulturowości 228
5.2. Treść i funkcje mitów wielokulturowości
w badanych miastach 231
5.2.1. Gdańsk 231
5.2.2. Gliwice 233
5.2.3. Wrocław 234
5.3. Inne kultury jako czynnik współtworzący dzisiejszy Gdańsk,
Gliwice i Wrocław 236
5.3.1. Gdańsk 236
5.3.2. Gliwice 238
5.3.3. Wrocław 241
5.4. Znaczenie innych kultur w badanych miastach
w opiniach mieszkańców 243
5.5. Co z tą wielokulturowością? 250
6. Społeczna identyfikacja z miastem
(Krzysztof Bierwiaczonek, Tomasz Nawrocki) 253
6.1. Identyfikacja mieszkańców z miastem 254
6.2. Kryteria miejskiej tożsamości 268
7. Przestrzenie publiczne a tożsamość miasta
(Małgorzata Dymnicka) 274
7.1. Przestrzeń publiczna
jako komponent krajobrazu kulturowego 274
7.1.1. Przestrzeń publiczna – w poszukiwaniu natury i kultury 276
7.1.2. Katalizatory życia publicznego: rynki, place, ulice 281
7.1.3. Miejsca historyczne – wizualizacje tożsamości 287
7.1.4. Przestrzenie lokalne 289
7.1.5. Rola przestrzeni publicznej w procesie identyfikacji
z miastem 291
7.2. Miejskie kody DNA 297
7.3. W poszukiwaniu przestrzeni wspólnych 300
7.4. Oglądać i być widzianym 304
7.4.1. Funkcja autoprezentacji 307
7.4.2. Spektakularność centrum handlowego na tle całego miasta 308
7.4.3. Piękność centrum handlowego jako miejsca
aktywności 308
7.4.4. Centra handlowe jako najkorzystniejsze miejsce spotkań 309
7.4.5. Funkcje miejskie centrum handlowego 309
7.5. Podsumowanie 311
Zakończenie: kontinua miejskich tożsamości (Krzysztof Bierwiaczonek,
Małgorzata Dymnicka, Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki) 315
Bibliografia 320
Indeks nazwisk 343
Spis rycin i tabel 352
Aneks 355
Noty o Autorach 370
Wprowadzenie (Krzysztof Bierwiaczonek, Małgorzata Dymnicka,
Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki) 9
I. Tożsamość i przestrzeń – refleksje teoretyczne 15
1. Tożsamości miejskie (Małgorzata Dymnicka) 15
1.1. Wprowadzenie 15
1.2. Społeczne wytwarzanie tożsamości 19
1.3. Społeczno-kulturowe ramy pamięci 29
1.4. Rola dziedzictwa w konstruowaniu tożsamości
i narracji miejskich 32
1.5. Konstrukcje mitotwórcze 34
1.6. Genius loci jako strażnik pamięci 37
1.7. Narracje historyczne a globalne klisze tożsamościowe 39
1.8. Tożsamość architektury 42
2. Przestrzeń publiczna a tożsamość miejsca, miasta
i mieszkańców (Krzysztof Bierwiaczonek, Tomasz Nawrocki) 49
2.1. Przestrzeń publiczna 49
2.2. Przestrzeń publiczna a tożsamość miasta 59
2.3. Przestrzeń publiczna a tożsamość miejsca 65
2.4. Przestrzeń publiczna a tożsamość mieszkańców 71
2.5. Koncepcja tożsamości przestrzennej – próba integracji rozmaitych
stopni tożsamości miejskich 77
II. Biografie miast 81
1. Gdańsk (Małgorzata Dymnicka) 81
1.1. Pierwsze ślady 81
1.1.1. Osadnictwo 83
1.1.2. Kultura i dziedzictwo 86
1.1.3. Ludzie i miasto 90
1.2. Gdańsk przedwojenny 93
1.2.1. Złote czasy 93
1.2.2. Gdańsk przełomu XIX i XX wieku 95
1.3. Gdańsk po II wojnie światowej: przybysze i „miejscowi" 96
1.3.1. (Od)budowa miasta 98
1.3.2. Od tygla do amalgamatu – wokół współczesnych narracji 99
2. Gliwice (Krzysztof Bierwiaczonek, Tomasz Nawrocki) 102
2.1. Początki miasta 102
2.2. Industrializacja jako impuls rozwojowy Gliwic 104
2.3. Międzywojenne Gliwice: Karl Schabik i lądowanie
Grafa Zeppelina 106
2.4. Prowokacja gliwicka i lata wojenne 108
2.5. Nowa rzeczywistość: Gliwice po 1945 roku 109
2.6. Krajobraz postindustrialny: na skrzyżowaniu autostrad 113
3. Wrocław (Katarzyna Kajdanek) 117
3.1. Pierwsze ślady 117
3.2. Osadnictwo, rozwój miasta i kontakt międzykulturowy
do końca XIX wieku 118
3.3. Kultura i dziedzictwo zakodowane w przestrzeni 120
3.4. Rozwój do II wojny światowej 122
3.4.1. Złote lata 122
3.4.2. Epoka przemysłu – świeże impulsy 123
3.4.3. Zmierzch miasta 123
3.5. Wrocław po II wojnie światowej 124
3.5.1. Przybysze i miejscowi 124
3.5.2. Odbudowa i rekonstrukcje 126
3.5.3. Przyszłość – wokół współczesnych narracji 128
III. Tożsamość i przestrzeń w badaniach 133
1. Wokół tożsamości miast (Katarzyna Kajdanek) 133
1.1. Specyfika tożsamości miast 134
1.1.1. Gdańsk 134
1.1.2. Gliwice 135
1.1.3. Wrocław 138
1.2. Parametry określające miasto i mieszkańców 140
1.3. Mieszkańcy – podmiot i przedmiot tworzenia tożsamości miasta 148
1.4. Kto ma wpływ na miasto? 150
1.5. Podróż w kierunku „zmiana" 153
2. Narracje i sfery dyskusji o mieście (Katarzyna Kajdanek) 155
2.1. Oficjalna narracja tożsamościowa 156
2.1.1. Historia do 1945 roku 157
2.1.2. Historia po 1945 roku 157
2.1.3. Sposoby rozumienia oraz identyfikacja najważniejszych
przestrzeni publicznych 158
2.1.4. Funkcje przestrzeni publicznych 159
2.1.5. Tożsamość mieszkańców 160
2.1.6. Tożsamość miasta i jej części 161
2.2. Dyskurs oficjalny i dyskursy alternatywne –
perspektywa liderów opinii 162
2.2.1. Czy toczy się dyskusja o mieście i jego tożsamości? 162
2.2.1.1. Gdańsk 162
2.2.1.2. Gliwice 163
2.2.1.3. Wrocław 164
2.2.2. Kto dyskutuje o mieście? 165
2.2.2.1. Gdańsk 165
2.2.2.2. Gliwice 166
2.2.2.3. Wrocław 167
2.2.3. Wątki mobilizujące do dyskusji o mieście 168
2.2.3.1. Gdańsk 168
2.2.3.2. Gliwice 169
2.2.3.3. Wrocław 171
2.3. Mieszkańcy miast o debacie o mieście.
Czyja i jaka jest miejska agora? 172
2.4. Przyszłość dyskusji o mieście w kontekście zmiany instytucjonalnej
w sferze publicznej 179
3. Gry wizerunkowe (Katarzyna Kajdanek) 182
3.1. Gdańsk 184
3.1.1. Komercjalizacja wizerunku Gdańska 186
3.2. Gliwice 187
3.2.1. Komercjalizacja wizerunku Gliwic 191
3.3. Wrocław 192
3.3.1. Komercjalizacja wizerunku Wrocławia 196
3.4. Ocena miast 197
4. Przeszłość a tożsamość miast
(Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki) 201
4.1. Historia sprzed 1945 roku i przestrzenne do niej odniesienia 201
4.1.1. Gdańsk 201
4.1.2. Gliwice 203
4.1.3. Wrocław 206
4.2. Historia po 1945 roku i sposoby jej ukazywania w miastach 209
4.2.1. Gdańsk 209
4.2.2. Gliwice 211
4.2.3. Wrocław 212
4.3. Tożsamość mieszkańców a historia 215
4.3.1. Znane postaci w historii miejscowości 216
4.3.2. Najważniejsze wydarzenia w historii miejscowości 220
4.4. Przeszłość a teraźniejszość miasta 224
4.5. Wspólnoty pamięci? 226
5. Mity wielokulturowości (Katarzyna Kajdanek) 228
5.1. Rozumienia wielokulturowości 228
5.2. Treść i funkcje mitów wielokulturowości
w badanych miastach 231
5.2.1. Gdańsk 231
5.2.2. Gliwice 233
5.2.3. Wrocław 234
5.3. Inne kultury jako czynnik współtworzący dzisiejszy Gdańsk,
Gliwice i Wrocław 236
5.3.1. Gdańsk 236
5.3.2. Gliwice 238
5.3.3. Wrocław 241
5.4. Znaczenie innych kultur w badanych miastach
w opiniach mieszkańców 243
5.5. Co z tą wielokulturowością? 250
6. Społeczna identyfikacja z miastem
(Krzysztof Bierwiaczonek, Tomasz Nawrocki) 253
6.1. Identyfikacja mieszkańców z miastem 254
6.2. Kryteria miejskiej tożsamości 268
7. Przestrzenie publiczne a tożsamość miasta
(Małgorzata Dymnicka) 274
7.1. Przestrzeń publiczna
jako komponent krajobrazu kulturowego 274
7.1.1. Przestrzeń publiczna – w poszukiwaniu natury i kultury 276
7.1.2. Katalizatory życia publicznego: rynki, place, ulice 281
7.1.3. Miejsca historyczne – wizualizacje tożsamości 287
7.1.4. Przestrzenie lokalne 289
7.1.5. Rola przestrzeni publicznej w procesie identyfikacji
z miastem 291
7.2. Miejskie kody DNA 297
7.3. W poszukiwaniu przestrzeni wspólnych 300
7.4. Oglądać i być widzianym 304
7.4.1. Funkcja autoprezentacji 307
7.4.2. Spektakularność centrum handlowego na tle całego miasta 308
7.4.3. Piękność centrum handlowego jako miejsca
aktywności 308
7.4.4. Centra handlowe jako najkorzystniejsze miejsce spotkań 309
7.4.5. Funkcje miejskie centrum handlowego 309
7.5. Podsumowanie 311
Zakończenie: kontinua miejskich tożsamości (Krzysztof Bierwiaczonek,
Małgorzata Dymnicka, Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki) 315
Bibliografia 320
Indeks nazwisk 343
Spis rycin i tabel 352
Aneks 355
Noty o Autorach 370
