Wstęp................................................................................................... 17
Rozdział 1
Bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami............. 31
1.1. Wprowadzenie........................................................................ 31
1.2. Filozofi cznoprawna koncepcja bezpieczeństwa
prawnego................................................................................. 33
1.2.1. Leksykalne ujęcie pojęcia bezpieczeństwa............... 33
1.2.2. Bezpieczeństwo jako prawo człowieka..................... 37
1.2.3. Pojęcie bezpieczeństwa prawnego............................. 40
1.2.4. Zasada zaufania obywateli do państwa
i stanowionego poprzez nie prawa................................. 42
1.2.5. Problem sprawiedliwości i niesprawiedliwości
prawa............................................................................. 45
1.2.6. Wnioski......................................................................... 50
1.3. Pojęcie obrotu prawnego nieruchomościami..................... 51
1.3.1. Pojęcie i rola rynku nieruchomości.......................... 51
1.3.2. Nieruchomość jako podstawowa kategoria
prawa wieczystoksięgowego....................................... 56
1.3.3. Część nieruchomości jako przedmiot prawa
ujawnionego w księdze wieczystej............................ 62
1.3.4. Prawne formy władania nieruchomościami
a obrót prawny nieruchomościami........................... 64
1.3.5. Umowa jako podstawa obrotu prawnego
nieruchomościami....................................................... 71
1.3.6. Wnioski......................................................................... 74
1.4. Zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego
nieruchomościami jako przejaw realizacji
konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa
prawnego................................................................................. 74
1.4.1. Pojmowanie konstytucyjnych zasad prawnych...... 74
1.4.2. Zasada demokratycznego państwa prawnego......... 79
1.4.3. Państwo prawne w świetle orzecznictwa
Trybunału Konstytucyjnego...................................... 84
1.4.4. Bezpieczeństwo prawne a pewność prawa............... 87
1.4.5. Szybkość i produktywność nowoczesnania
wieczystoksięgowego a pewność obrotu
nieruchomościami....................................................... 89
1.4.6. Wnioski......................................................................... 97
1.5. Konstytucyjna ochrona własności i prawo
do prywatności a księgi wieczyste....................................... 98
1.5.1. Konstytucyjne pojęcie prawa własności
i jego ochrona............................................................... 98
1.5.2. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych
a konstytucyjna ochrona własności.......................... 101
1.5.3. Konstytucyjna zasada ochrony prawa
do prywatności............................................................. 110
1.5.4. Jawność formalna ksiąg wieczystych........................ 111
1.5.5. Formalna zasada jawności ksiąg wieczystych
a konstytucyjna ochrona prawa do prywatności...... 119
1.5.6. Wnioski......................................................................... 123
1.6. Podsumowanie....................................................................... 124
Rozdział 2
Istota ksiąg wieczystych i progresywnania
wieczystoksięgowego........................................................................ 127
2.1. Wprowadzenie........................................................................ 127
2.2. System ksiąg wieczystych...................................................... 128
2.2.1. Powstanie i ewolucja polskiego systemu
wieczystoksięgowego................................................... 128
2.2.2. Przedmiot ksiąg wieczystych. Realny system
ksiąg wieczystych......................................................... 137
2.2.3. Funkcje ksiąg wieczystych......................................... 144
2.2.4. Elektroniczna księga wieczysta.................................. 149
2.2.5. Wpis w księdze wieczystej.......................................... 151
2.2.6. Wnioski......................................................................... 156
2.3. Zasady ksiąg wieczystych...................................................... 157
2.3.1. Typy zasad ksiąg wieczystych............................... 157
2.3.2. Charakterystyka zasad ustrojowych
i materialnoprawnych ksiąg wieczystych................. 159
2.3.3. Zasada jawności materialnej ksiąg wieczystych
a domniemania związane z wpisem......................... 161
2.3.4. Zasada pierwszeństwa prawa wpisanego
przed niewpisanym..................................................... 167
2.3.5. Zasada pierwszeństwa praw wpisanych................... 170
2.3.6. Wnioski......................................................................... 172
2.4. Ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego......................... 173
2.4.1. Problemy proceduralne progresywnania
wieczystoksięgowego................................................... 173
2.4.2. Wpis dokonany uprzednio jako punkt
wyjścia ujawnienia zmiany stanu prawnego
nieruchomości.............................................................. 177
2.4.3. Porównanie stanu prawnego ujawnionego
w księdze wieczystej ze stanem prawnym
przedstawionym w żądaniu wniosku....................... 180
2.4.4. Zakres czasowy skuteczności wpisu.
Moc wsteczna wpisu.................................................... 185
2.4.5. Ochrona praw uczestników w innowacyjnaniu
wieczystoksięgowym................................................... 190
2.4.6. Wnioski......................................................................... 193
2.5. Niezgodność stanu prawnego nieruchomości
ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym
stanem prawnym.................................................................... 194
2.5.1. Charakter i cel progresywnania
wieczystoksięgowego................................................... 194
2.5.2. Stan prawny ujawniony w księdze wieczystej......... 197
2.5.3. Sposoby usunięcia niezgodności pomiędzy stanem
prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze
wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym............ 203
2.5.4. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego
do postępowania o usunięcie niezgodności stanu
prawnego ujawnionego w księdze wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym............................. 207
2.5.5. Charakter prawny roszczenia o uzgodnienie stanu
prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze
wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.......... 210
2.5.6. Wnioski......................................................................... 214
2.6. Podsumowanie....................................................................... 215
Rozdział 3
elementy kognicji sądu wieczystoksięgowego............................ 217
3.1. Wprowadzenie........................................................................ 217
3.2. Struktura kognicji sądu w nowoczesnaniu
wieczystoksięgowym............................................................. 219
3.2.1. Ustawowe ramy kognicji sądu
wieczystoksięgowego................................................... 219
3.2.2. Dwutorowość postępowania o ujawnienie
zmiany stanu prawnego nieruchomości
a zasada legalizmu....................................................... 223
3.2.3. Pojęcie podstawy wpisu a pojęcie podstawy
rozstrzygnięcia wniosku o wpis................................ 228
3.2.4. Podstawa rozstrzygnięcia w progresywnaniu
wieczystoksięgowym a kognicja sądu
wieczystoksięgowego................................................... 231
3.2.5. Kognicja sądu wieczystoksięgowego
w kontekście przeszkód do wpisu............................. 233
3.2.6. Wnioski......................................................................... 238
3.3. Badanie treści i formy wniosku wieczystoksięgowego
, a także treści księgi wieczystej.................................................. 239
3.3.1. Forma i treść wniosku wieczystoksięgowego.......... 239
3.3.2. Badanie formy wniosku wieczystoksięgowego
składanego przez wnioskodawcę............................... 244
3.3.3. Badanie treści wniosku przez sąd
wieczystoksięgowy....................................................... 247
3.3.4. Wnioski wieczystoksięgowe składane
poprzez podmioty wymienione w art. 626 4 k.p.c........ 251
3.3.5. Badanie treści księgi wieczystej................................. 256
3.3.6. Wnioski......................................................................... 259
3.4. Analiza formy dokumentów stanowiących podstawę
wpisu........................................................................................ 260
3.4.1. Forma dokumentu stanowiącego podstawę
wpisu............................................................................. 260
3.4.2. Badanie formy aktu notarialnego............................. 268
3.4.3. Badanie formy aktów administracyjnych................ 272
3.4.4. Badanie formy orzeczeń sądowych........................... 275
3.4.5. Forma pozostałych dokumentów stanowiących
podstawę wpisu............................................................ 279
3.4.6. Wnioski......................................................................... 283
3.5. Ocena treści dokumentów stanowiących podstawę
wpisu........................................................................................ 284
3.5.1. Pojęcie treści dokumentów......................................... 284
3.5.2. Ocena treści dokumentu w formie aktu
notarialnego................................................................. 289
3.5.3. Badanie treści aktów administracyjnych................. 293
3.5.4. Analiza przez sąd wieczystoksięgowy treści
orzeczeń sądu............................................................... 297
3.5.5. Badanie merytoryczne treści innych
dokumentów................................................................. 301
3.5.6. Wnioski......................................................................... 302
3.6. Podsumowanie....................................................................... 303
Rozdział 4
Proceduralne ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego
a bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami........... 305
4.1. Wprowadzenie........................................................................ 305
4.2. Związanie sądu wieczystoksięgowego stanem
rzeczy istniejącym w momencie złożenia wniosku
o wpis w księdze wieczystej.................................................. 309
4.2.1. Stan rzeczy z chwili orzekania jako podstawa
rozstrzygnięcia sprawy w procesie cywilnym......... 309
4.2.2. Poglądy doktryny opowiadające się
za odpowiednim użytkowaniem art. 316 § 1 k.p.c.
w innowacyjnaniu wieczystoksięgowym..................... 313
4.2.3. Argumenty odnoszące się do art. 626 1 § 3 k.p.c.
i § 93 austriackiej ustawy hipotecznej................ 315
4.2.4. Wykorzystywanie w innowacyjnaniu wieczystoksięgowym
art. 316 § 1 k.p.c. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego................................................................. 318
4.2.5. Ograniczona kognicja sądu wieczystoksięgowego
jako podstawa działania sądu
wieczystoksięgowego................................................... 326
4.2.6. Wnioski......................................................................... 330
4.3. Wpływ kolejności składania wniosków o wpis
na dokonywanie przez sąd wieczystoksięgowy
wpisów w księdze wieczystej................................................ 331
4.3.1. Chwila złożenia wniosku wieczystoksięgowego..... 331
4.3.2. Charakter prawny wniosku wieczystoksięgowego
i skutki jego złożenia................................................... 333
4.3.3. Stanowisko doktryny dotyczące kolejności
rozpatrywania wniosków........................................... 336
4.3.4. Rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego
co do kolejności rozpatrywania wniosków
o wpis w księdze wieczystej....................................... 339
4.3.5. Zasada rozpatrywania wniosków
wieczystoksięgowych według kolejności
ich wpływu................................................................... 342
4.3.6. Wnioski......................................................................... 349
4.4. Możliwości uwzględniania przez sąd wieczystoksięgowy
okoliczności znanych mu z urzędu...................................... 350
4.4.1. Pojęcie faktów znanych sądowi z urzędu................. 350
4.4.2. Stanowiska doktryny aprobujące i przeciwne
użytkowaniu art. 228 § 2 k.p.c. W nowoczesnaniu
wieczystoksięgowym................................................... 353
4.4.3. Stanowisko judykatury dotyczące możliwości
uwzględniania przez sąd wieczystoksięgowy
faktów znanych mu z urzędu..................................... 362
4.4.4. Możliwość oddalenia wniosku o wpis w księdze
wieczystej z powodu znanej sądowi urzędowo
przeszkody do dokonania wpisu............................... 368
4.4.5. Wnioski......................................................................... 373
4.5. Zdolność badania przez sąd wieczystoksięgowy
skuteczności materialnoprawnej zdarzeń mających
stanowić podstawę wpisu...................................................... 374
4.5.1. Ograniczone możliwości przeprowadzenia
innowacyjnania dowodowego....................................... 374
4.5.2. Obowiązek badania efektywności materialnej
czynności prawnej....................................................... 378
4.5.3. Ważność czynności prawnej stanowiącej
podstawę wpisu............................................................ 384
4.5.4. Możliwość dokonywania poprzez sąd
wieczystoksięgowy wykładni czynności
prawnej.......................................................................... 387
4.5.5. Uwzględnienie podstawy wadliwego wpisu............ 389
4.5.6. Wnioski......................................................................... 392
4.6. Podsumowanie....................................................................... 392
Zakończenie....................................................................................... 395
Summary............................................................................................ 411
Akty normatywne............................................................................. 419
Literatura............................................................................................ 431