Piąty tom „Series Ceranea” posiada edycję i polski przekład Latopisu nowogrodzkiego pierwszego – jednego z najstarszych przeciętniewiecznych tekstów historiograficznych, powstałych na Rusi. Jest on wyjątkowo cennym źródłem, zawierającym mnóstwo informacji na temat dziejów Europy Wschodniej w XI–XIV w. W tomie zaprezentowano starszą redakcję zabytku, zachowaną w jednym tylko rękopisie, tzw. Odpisie synodalnym ( ГИМ, Син. 786) z XIII–XIV w., obejmującą wydarzenia z lat 1015–1353. Publikacja przybliża mniej znany aspekt historii średniowiecznej Rusi – dzieje i kulturę Nowogrodu szerokiego, będącego poprzez stosunkowo długi okres nieomal całkowicie niezależną republiką miejską, posiadającą oryginalny ustrój, utrzymującą rozległe kontakty handlowe (m.in. Z Hanzą), a równocześnie stanowiącą prężny ośrodek piśmiennictwa i sztuki.
*
Książę Jarosław [...] zasiadł w Russie, a do Nowogrodu przysłał Tworimira, [ze słowami]: „Zrzekam się wszystkiego, co [stało się powodem] waszej niechęci do mnie, a wszyscy książęta za mnie poręczą”. Nowogrodzianie wysłali do niego Łazarza Mojżeszowica, [mówiąc]: „Książę, zamyślałeś zło przeciwko Świętej Sofii, więc odejdź. Już prędzej umrzemy godnie za Świętą Sofię. U nas nie ma księcia, lecz jest Bóg, sprawiedliwość i Święta Sofia, a ciebie nie chcemy!”.
Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji
AM 6778 (AD 1270/1271)
