Tytuł Ekologia ewolucyjna Autor Adam Łomnicki Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-17485-9 Rok wydania 2013 Warszawa Wydanie 2 ilość stron 228 Format mobi, epub Spis treści Przedmowa 5
1. Wprowadzenie 11
1.1. Biologia ewolucyjna, ekologia i etologia do połowy XX wieku 11
1.2. Przełom lat sześćdziesiątych XX wieku 13
1.3. Ekologia i biologia ewolucyjna jako nauki empiryczne 15
1.4. Nauka jako działalność społeczna 19
1.5. Kilka uwag o ochronie przyrody 20
2. Podstawowe pojęcia 23
2.1. Dobranie, czyli fitness 23
2.2. Dobór naturalny 25
2.3. Dopasowanie, czyli adaptacja 30
2.4. Mechanizm i funkcja. Czynniki bezpośrednie i ultymatywne 32
2.5. Plastyczność fenotypowa i norma reakcji 34
2.6. Medycyna darwinowska 37
3. Optymalizacja ewolucyjna 41
3.1. Wrony i ślimaki 42
3.2. Optymalizacja czasu trwania kopulacji muchy gnojnej Scatophaga stercoraria 44
3.3. Użycie reguły o wartości skrajnej przy badaniu żerowania zwierząt 46
3.4. Zmienność jako sposób optymalizacji 48
4. Dobór krewniaczy 53
4.1. Wstęp 53
4.2. Wyprowadzenie nierówności Hamiltona dla pełnego rodzeństwa 56
4.3. Altruizm a egoizm 57
4.4. Współczynnik pokrewieństwa 59
4.5. Rozpoznawanie pokrewieństwa 62
4.6. Informacje empiryczne o efektach doboru krewniaczego 63
4.7. Ekologiczne konsekwencje doboru krewniaczego 67
4.8. Koncepcja samolubnego genu a sprawa poziomu doboru 73
5. Strategia ewolucyjnie stabilna 76
5.1. Prosty model: agresor i ustępujący 77
5.2. Strategia legalisty 81
5.3. Model asymetrycznego konfliktu między dwoma osobnikami 83
5.4. Osobnik naprzeciw populacji: ewolucyjnie jednostajny stosunek liczbowy płci 86
5.5. Ewolucyjna stabilność a optymalizacja: rywalizacja roślin o wodę 88
5.6. Dygresja socjologiczno-polityczna 91
6. Altruizm i współpraca bez spokrewnienia 93
6.1. Dylemat więźnia i odwzajemnienie 93
6.2. Strategia wet za wet 95
6.3. Dane empiryczne 97
6.4. Trudności teoretyczne altruizmu odwzajemnionego 98
6.5. Współpraca stwarzających się losowo znikomych grup 99
6.6. Uwaga ogólna o altruizmie i współpracy 103
6.7. Tragedia wspólnot (tragedy of the commons) 104
7. Płciowość i wybór płciowy 107
7.1. Dopasowawcze znaczenie płciowości 107
7.2. Hipoteza Czerwonej Królowej i znaczenie pasożytnictwa 111
7.3. Definicja i klasyfikacja doboru płciowego 116
7.4. Przyczyny i konsekwencje wybiórczości samic 117
8. Ewolucja strategii życiowych 123
8.1. typu r i typu K 124
8.2. Czas dojrzewania i wielkość ciała organizmów 127
8.3. Wartość reprodukcyjna i ewolucja menopauzy 131
8.4. Ultymatywne przyczyny starzenia się i umierania 134
8.5. Wielkość lęgu i poliowulacja 140
9. Jednostkowa zmienność a dynamika liczebności populacji 144
9.1. Holizm i redukcjonizm w ekologii 144
9.2. Model dynamiki liczebności oparty na fenotypowej zmienności osobników 146
9.3. Informacje empiryczne odpowiadające modelom teoretycznym 152
9.4. Zmienność między osobnikami, jej przyczyny i charakterystyka 153
9.5. Zmienność fenotypowa, heterogeniczność przestrzenna i samoregulacja zagęszczenia populacji 155
10. Populacja w przestrzeni 160
10.1. Wyśmienicie luźne rozmieszczenie a rozmieszczenie despotyczne 160
10.2. Izodary 164
10.3. Koncepcja źródła i ujścia (source and sink) w ekologii populacyjnej 165
11. Metapopulacje, biogeografia wysp i teoria doboru grupowego 168
11.1. Wprowadzenie: model podstawowy 168
11.2. Modyfikacje modelu metapopulacji: wyspy z lądem stałym 174
11.3. Wybór grupowy 176
12. Metapopulacje: dalsze użycia 182
12.1. Ewolucja zjadliwooeci (wirulencji) pasożytów 182
12.2. Dygresja socjologiczna 184
12.3. Modele symulacyjne i przewidywania dynamiki metapopulacji 186
12.4. Metapopulacje w ochronie przyrody 187
Dodatek 1. Frekwencje genotypów i genów, reguła Hardy’ego i Weinberga 190
Dodatek 2. Wybór jako zmiana częstości genów i zmiana rozkładów cech ilościowych 195
Dodatek 3. Dryf genetyczny 200
D3.1. Jedna szczególnie śladowa populacja 200
D3.2. Szeroka populacja rozbita na szczególnie dużo drobnych populacji 203
D3.3. Produktywna wielkość populacji 206
D3.4. Konsekwencje dryfu genetycznego 207
D3.5. Działanie dryfu na mutacje neutralne 208
D3.6. Współdziałanie dryfu z innymi procesami określającymi częstość genów 211
Dodatek 4. Stabilność populacji z niezachodzącymi na siebie pokoleniami 213
Piśmiennictwo 217
Słownik terminów nie wyjaśnionych w tekście i nie umieszczonych w skorowidzu 223
Skorowidz 226
1. Wprowadzenie 11
1.1. Biologia ewolucyjna, ekologia i etologia do połowy XX wieku 11
1.2. Przełom lat sześćdziesiątych XX wieku 13
1.3. Ekologia i biologia ewolucyjna jako nauki empiryczne 15
1.4. Nauka jako działalność społeczna 19
1.5. Kilka uwag o ochronie przyrody 20
2. Podstawowe pojęcia 23
2.1. Dobranie, czyli fitness 23
2.2. Dobór naturalny 25
2.3. Dopasowanie, czyli adaptacja 30
2.4. Mechanizm i funkcja. Czynniki bezpośrednie i ultymatywne 32
2.5. Plastyczność fenotypowa i norma reakcji 34
2.6. Medycyna darwinowska 37
3. Optymalizacja ewolucyjna 41
3.1. Wrony i ślimaki 42
3.2. Optymalizacja czasu trwania kopulacji muchy gnojnej Scatophaga stercoraria 44
3.3. Użycie reguły o wartości skrajnej przy badaniu żerowania zwierząt 46
3.4. Zmienność jako sposób optymalizacji 48
4. Dobór krewniaczy 53
4.1. Wstęp 53
4.2. Wyprowadzenie nierówności Hamiltona dla pełnego rodzeństwa 56
4.3. Altruizm a egoizm 57
4.4. Współczynnik pokrewieństwa 59
4.5. Rozpoznawanie pokrewieństwa 62
4.6. Informacje empiryczne o efektach doboru krewniaczego 63
4.7. Ekologiczne konsekwencje doboru krewniaczego 67
4.8. Koncepcja samolubnego genu a sprawa poziomu doboru 73
5. Strategia ewolucyjnie stabilna 76
5.1. Prosty model: agresor i ustępujący 77
5.2. Strategia legalisty 81
5.3. Model asymetrycznego konfliktu między dwoma osobnikami 83
5.4. Osobnik naprzeciw populacji: ewolucyjnie jednostajny stosunek liczbowy płci 86
5.5. Ewolucyjna stabilność a optymalizacja: rywalizacja roślin o wodę 88
5.6. Dygresja socjologiczno-polityczna 91
6. Altruizm i współpraca bez spokrewnienia 93
6.1. Dylemat więźnia i odwzajemnienie 93
6.2. Strategia wet za wet 95
6.3. Dane empiryczne 97
6.4. Trudności teoretyczne altruizmu odwzajemnionego 98
6.5. Współpraca stwarzających się losowo znikomych grup 99
6.6. Uwaga ogólna o altruizmie i współpracy 103
6.7. Tragedia wspólnot (tragedy of the commons) 104
7. Płciowość i wybór płciowy 107
7.1. Dopasowawcze znaczenie płciowości 107
7.2. Hipoteza Czerwonej Królowej i znaczenie pasożytnictwa 111
7.3. Definicja i klasyfikacja doboru płciowego 116
7.4. Przyczyny i konsekwencje wybiórczości samic 117
8. Ewolucja strategii życiowych 123
8.1. typu r i typu K 124
8.2. Czas dojrzewania i wielkość ciała organizmów 127
8.3. Wartość reprodukcyjna i ewolucja menopauzy 131
8.4. Ultymatywne przyczyny starzenia się i umierania 134
8.5. Wielkość lęgu i poliowulacja 140
9. Jednostkowa zmienność a dynamika liczebności populacji 144
9.1. Holizm i redukcjonizm w ekologii 144
9.2. Model dynamiki liczebności oparty na fenotypowej zmienności osobników 146
9.3. Informacje empiryczne odpowiadające modelom teoretycznym 152
9.4. Zmienność między osobnikami, jej przyczyny i charakterystyka 153
9.5. Zmienność fenotypowa, heterogeniczność przestrzenna i samoregulacja zagęszczenia populacji 155
10. Populacja w przestrzeni 160
10.1. Wyśmienicie luźne rozmieszczenie a rozmieszczenie despotyczne 160
10.2. Izodary 164
10.3. Koncepcja źródła i ujścia (source and sink) w ekologii populacyjnej 165
11. Metapopulacje, biogeografia wysp i teoria doboru grupowego 168
11.1. Wprowadzenie: model podstawowy 168
11.2. Modyfikacje modelu metapopulacji: wyspy z lądem stałym 174
11.3. Wybór grupowy 176
12. Metapopulacje: dalsze użycia 182
12.1. Ewolucja zjadliwooeci (wirulencji) pasożytów 182
12.2. Dygresja socjologiczna 184
12.3. Modele symulacyjne i przewidywania dynamiki metapopulacji 186
12.4. Metapopulacje w ochronie przyrody 187
Dodatek 1. Frekwencje genotypów i genów, reguła Hardy’ego i Weinberga 190
Dodatek 2. Wybór jako zmiana częstości genów i zmiana rozkładów cech ilościowych 195
Dodatek 3. Dryf genetyczny 200
D3.1. Jedna szczególnie śladowa populacja 200
D3.2. Szeroka populacja rozbita na szczególnie dużo drobnych populacji 203
D3.3. Produktywna wielkość populacji 206
D3.4. Konsekwencje dryfu genetycznego 207
D3.5. Działanie dryfu na mutacje neutralne 208
D3.6. Współdziałanie dryfu z innymi procesami określającymi częstość genów 211
Dodatek 4. Stabilność populacji z niezachodzącymi na siebie pokoleniami 213
Piśmiennictwo 217
Słownik terminów nie wyjaśnionych w tekście i nie umieszczonych w skorowidzu 223
Skorowidz 226
