Nauczycieli obarcza się odpowiedzialnością za słabości edukacji także wtedy, kiedy źródła tych słabości mają charakter ponadindywidualny, systemowo-strukturalny. To rodzi w nich poczucie niesprawiedliwości, wzbudza lęki o przyszłość edukacji w skali globalnej i obawy o własny los. Coraz częściej izolują się w swojej prywatności, zawodowe zaangażowanie ograniczając do koniecznego minimum. Bronią resztki swego świata przed wszechogarniającym wpływem konsumeryzmu, biurokracji i pozoru. Chcą poprawnie pracować, w godziwych warunkach i przy minimum stabilności życiowo-zawodowej. Mają przy tym poczucie wyjątkowości swojego zawodu. Głównie silnie się z nim utożsamiają i chcieliby czerpać elementarną satysfakcję z wykonywanej pracy. Coraz trudniej im to jednak przychodzi w realiach oświatowych, w których uczniowie traktowani są jak klienci, cykl kształcenia ulega daleko idącej pragmatyzacji, a rozwijanie uczniowskiego myślenia zastępowane jest ćwiczeniem pamięci i efektywnościami testowymi. Takie są zapotrzebowania społeczne, wykreowane w procesie zawłaszczania życia codziennego przez mechanizm transakcji kupna i sprzedaży. Zderzenie tych potrzeb z nauczycielskim pojmowaniem sensu własnej roli i realnymi możliwościami działania coraz częściej wzbudza w nich poczucie bezradności.
Z zakończenia
