Wstęp Postępujące zróżnicowanie potrzeb społecznych, sieciowych powiązań zachodzących pomiędzy nimi, a także wyczerpujące się formy demokracji pośredniej sprawiają, że mamy do czynienia z wyraźnymi zmianami społecznymi współczesnej Europy i świata.
Poszczególne grupy społeczne w odmienny sposób są włączane w procesy decyzyjne na przeróżnych stopniach. Problemem współczesnych demokracji jest wielki odsetek obywateli, którzy czują się wykluczeni z politycznych i społecznych debat na temat pokaźnych kwestii dotyczących ich życia i warunków egzystencji w wymiarze gospodarczo-społecznym.
Demokracja bowiem powinna gwarantować podejmowanie decyzji zgodnie z wolą większości obywateli zarówno w państwie, jak i w strukturach Unii Europejskiej. Demokracja pośrednia (przedstawicielska) ma wyraźne mankamenty, bardzo w kwestiach łagodzenia obaw i zaspokajania potrzeb obywateli.
W życiu zbiorowym mamy do czynienia z konfliktami strukturalnymi. Przykładem może być konflikt między modelami demokracji przedstawicielskiej i partycypacyjnej (bezpośredniej) wyrażający się w dążeniu do wyłonienia woli większości przy zachowaniu praw mniejszości.
aktualnie coraz powszechniejszy staje się model demokracji uczestniczącej, której ważnym elementem jest dialog obywatelski. Jest on bezpośrednią wynikiem wyzwań wynikających z odchodzenia od minionych tradycyjnych form uczestnictwa w życiu publicznym.
Dotyczy to zwłaszcza Unii Europejskiej, w której demokratyczna reprezentacja jest oparta na podejściu reprezentowanym poprzez Jacques’a Delorsa, który nazwał ją „niezidentyfikowanym politycznym obiektem"1.
Współczesny europejski dialog społeczny obejmuje dwie główne funkcje: konsultacje i negocjacje, które stanowią siłę napędową ekonomicznej i społecznej modernizacji. Nowego znaczenia nabrał dialog wraz z postępem integracji ekonomicznej i walutowej, która wymusza potrzebę wymiany i koordynacji stosunków branżowych, podnosząc rangę partnerów społecznych.
Europejski dialog społeczny znamionuje się innowacyjnym ujęciem. Kompozycja autonomicznego dialogu społecznego i zaangażowania narodowych oraz europejskich partnerów jest istotna z punktu widzenia bardziej wyważonego i spójnego rozwoju społecznego.
W każdym z krajów członkowskich dialog społeczny jest przypisany do działań demokratycznego rządu, stanowi również narzędzie ekonomicznej i społecznej modernizacji. Pozwala na zdefiniowanie poręcznych sposobów dla przeprowadzania reform, które będą produktywne ekonomicznie i akceptowalne społecznie.
Stanowi on nośnik podstawowych wartości uczestnictwa i odpowiedzialności opartych na zakorzenionych tradycjach narodowych i buduje optymalne ramy dla kontrolowanej modernizacji, wyjątkowo ważnej dla nowych krajów członkowskich.
Aby dialog mógł pełnić ważną rolę na poziomie europejskim, powinien powiększyć działania poręczne2. Jest to związane z rozwojem negocjacyjnych form rozwiązywania problemów społecznych. Dotyczy to cyklu zakorzenionego w obiektywnych uwarunkowaniach gospodarowania i potężnie związanych ze sposobem postrzegania własnych interesów poprzez strony będące podmiotami stosunków pracy.
Kompromis socjalny, będący trwałym elementem europejskich systemów gospodarczych, przyniósł zarówno pracownikom, jak i pracodawcom wymierne korzyści. Pracownikom umożliwił wyraźną ulepszenie standardów życia i dostęp do dóbr wyższego rzędu, a pracodawcom zapewnił skuteczne i wydajne funkcjonowanie sfery wytwórczej, kreujejąc zupełnie nowy sposób do osiągania zysków, jakim stała się masowa konsumpcja.
Kompromis socjalny okazał się czynnikiem prorozwojowym, a instytucje dialogu społecznego, które powstały i rozwinęły się w toku długotrwałego cyklu, opierały na nim swoją siłę