W książce omówiono narodziny i ewolucję tematyki rodzajowej w malarstwie polskim od schyłku XVIII wieku po rok 1850. Przedstawione zostały początki tej dziedziny twórczości na gruncie narodowym, losy jej pionierów i stopniowy wzrost jej rangi, widoczny zarówno w twórczości malarzy, jak i w wypowiedziach krytyków oraz miłośników sztuki.
Zawarty w tomie przegląd zjawisk artystycznych pozwala prześledzić, jak z każdą kolejną dekadą XIX stulecia malarstwo rodzajowe zyskiwało coraz szersze grono reprezentantów i coraz silniej konkurowało z gatunkami tradycyjnie umieszczanymi na szczycie akademickiej hierarchii tematów.
Niezależnie od tego, czy poważne, czy raczej dowcipne, sceny z życia codziennego polskich miast i wiosek traktowane były jako ucieleśnienie „problematyki krajowej”. Artyści obrazowali ludowe tradycje i obyczaje, podkreślali lokalny koloryt, odwoływali się do powszednich doświadczeń ludzi sobie współczesnych – nieraz budząc tym samym mocniejsze, niż dotychczas, emocje.
