Problemy natury psychologicznej i znaczenie zagadnień z zakresu psychologii w środowisku szkolnym to obszar, który dotyczy nie tylko szkolnych specjalistów (pedagogów, psychologów) i uczniów. Dotyczy on jeszcze nauczycieli, rodziców, administracji szkolnej oraz lokalnej społeczności.
Od lat psychologia edukacyjna przedstawia kierunki zmian społecznych, analizuje procesy psychiczne i zachowania człowieka w kontekście edukacji. Jej znaczenie rośnie, a potwierdzeniem tego jest upowszechnienie psychologicznego wsparcia w szkołach i placówkach edukacyjnych.
w dodatku, jak przedstawia praktyka, praca psychologa w szkole istotnie wykracza poza podstawowe cele psychologii edukacyjnej. W literaturze przedmiotu znajdujemy różnorodne rozważania na temat kondycji psychicznej uczniów, nauczycieli i rodziców.
Ostatnie lata pokazują również szczególne wyzwania, jakie stoją przed młodym pokoleniem i wspierającymi je dorosłymi. Znaczenie i zawodowe funkcje psychologa szkolnego ewaluują. Zasadnicze zmiany rzeczywistości społeczno-kulturowej, zmiany pokoleniowe przekładają się na proces edukacji i związane z nim wyzwania.
Miejsce psychologa w szkole dyktowane jest także zmianami społecznymi i ustrojowymi, europeizacją i globalizacją życia, a także kształtowaniem się społeczeństwa. Stąd, w kontekście transformacji oświatowych, szczególną uwagę należy zwrócić na rolę psychologa w zmieniającej się szkole i dalej, znaczenie wiedzy psychologicznej dla cyklu wszechstronnego wsparcia uczniów we współczesnej szkole.
W powszechnej opinii to psycholog szkolny prowadzi równocześnie jednostkowe, jak i grupowe zajęcia, które posiadają rozwijać społeczno-emocjonalne kompetencje dzieci, to on interweniuje, mediuje, lecz też często dba o to, by w programie wychowawczo-profilaktycznym szkoły znajdowały się treści trafne do prawidłowości rozwojowych dzieci.
dodatkowo wymienione nie wyczerpują zadań, jakie stoją przez osobami wykonującymi ten zawód. Oczekiwania efektów działań psychologa w szkole bywają wysokie, lecz też niejednokrotnie nieadekwatne. Od osób wykonujących ten zawód wymaga się wszechstronności, ciągłej aktualizacji, a także biegłości w wielu obszarach.
Stąd badania prowadzone w środowisku szkolnym są ważnym źródłem wiedzy na temat aktualnych trendów, dostarczać mogą rzetelnych danych, ale także uzupełniać wiedzę na temat współczesnych wyzwań. Niniejsza publikacja podejmuje próbę ukazania wybranych badań związanych z celami pomocy psychologicznej w szkole.
Poszczególne części podejmują zagadnienia autorytetu nauczyciela, wyzwań stojących przed młodzieżą, takich jak problematyczne wykorzystywanie Internetu, przemoc rówieśnicza, ale także konsekwencje zaniedbań wychowawczych.
Książka składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy rozdział autorstwa W. Kowalskiego i A. Stasińskiej przybliża zagadnienie perspektywy rodziców na temat autorytetu nauczyciela w edukacji wczesnoszkolnej.
Autorzy zwracają uwagę, iż na autorytet nauczyciela składają się nie tylko jego cechy charakteru i osobowości,również talent pedagogiczny i motywowanie uczniów do nauki. W dodatku ważny jest dodatkowo dobry kontakt z dziećmi.
Celem rozdziału jest poznanie opinii rodziców na temat autorytetu nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej. Podsumowując wyniki tych badań, Autorzy zauważają, iż rodzice przede wszystkim pozytywnie postrzegają nauczyciela.
Według nich nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej,należycie wykonywać swoją pracę, powinien być osobą otwartą, która jest optymistycznie nastawiona jednocześnie do dzieci, jak i do rodziców, i winien wzbudzać ich zaufanie.
Niezastąpiona przy tym jest umiejętność nawiązywania kontaktów, a także słuchania innych. Drugi rozdział pt. „Struktura samoregulacji młodzieży zaangażowanej w ponadstandardową aktywność szkolną, a także pasywnej" autorstwa A.
Mazur to wnikliwe studium młodzieży szkolnej. Zrealizowane poprzez Autorkę badania posiadają znaczenie jednocześnie poznawcze, jak i aplikacyjne. Wykazane korzystnieści nie tylko wzbogacają wiedzę w obszarze psychologii,ponadto mogą stanowić podstawę do opracowania skutecznych działań profilaktycznych, ukierunkowanych na wzmocnienie sprawnej samoregulacji adolescentów, w tym ich samokontroli, cyklu wartościowania, a także skutecznego radzenia sobie z napotkanymi wyzwaniami.
Kolejny rozdział „Wzmacnianie nadziei na sukces w profilaktyce problematycznego wykorzystywania Internetu u uczniów szkoły podstawowej" podejmuje zagadnienia wyjątkowo aktualne i społecznie ważne w perspektywie współczesnej szkoły.
Autorzy, E. Szymańska i A. Dudziak, zwracają uwagę,szybki rozwój nowych technice stanowi nieodzowny składnik postępu cywilizacyjnego, który prócz poprawy jakości życia daje mnóstwo obszarów, które mogą stać się czynnikami ryzyka funkcjonowania w szkole.
W pracy odniesiono się do założeń psychologii pozytywnej, uwydatniając widoczną rolę posiadanych poprzez dzieci i młodzież zasobów, umiejętności i motywacji oraz uwzględniania czynników ochronnych, jakie mogą znajdować się w środowisku.
Rozdział J. Bieniek, „Realny obraz siebie nastoletnich sprawców przemocy rówieśniczej", przybliża z kolei trudności, z jakimi mierzy się współczesna szkoła. Autorka, na przykładzie szkoły, w jakiej prowadziła badania, ukazuje, iż problem przemocy rówieśniczej jest powszechny, a tego typu badania mogą być pomocne przy konstruowaniu programu wychowawczo-profilaktycznego.
Z badań wynika bowiem, iż realny obraz siebie ma znaczenie dla funkcjonowania w roli sprawcy przemocy rówieśniczej. Sprawcy przemocy rówieśniczej posiadają najbardziej negatywny obraz siebie w porównaniu z pozostałymi badanymi przez Autorkę grupami.
Wyniki tych badań to ważna przesłanka dla konstruowania programów ukierunkowanych na profilaktykę zachowań przemocowych młodzieży. Ostatni rozdział autorstwa J. Łukasiewicza i D. Głusiec „Wybrane właściwości osobowości i style radzenia sobie ze stresem młodych dorosłych objętych kuratelą sądową" podejmuje zagadnienia kurateli sądowej, która jest instytucją działającą w celu pomocy osobom w niełatwej sytuacji życiowej.
jednak zakres tematyczny zdaje się wykraczać poza zasięg pracy psychologa szkolnego, to szersza wiedza na temat radzenia sobie osób, które wchodzą w dorosłe życie, może być pomocna w udoskonalonym zrozumieniu warunków niezbędnych do rozwoju i przeciwdziałania potencjalnym problemom.
Wiedza na temat roli i znaczenia kurateli jest ważna dla zapewnienia ochrony praw i godności każdej osoby, która wymaga wsparcia ze strony państwa i społeczeństwa. Dodatkowo Autorzy wskazują, że osobowość ma wpływ na podejmowanie zachowań ryzykownych, co jest ważne z perspektywy stwarzających warunki do rozwoju dorosłych.
nieprzystępne zadania, jakie stoją przed psychologami w kontekście szkolnym, wymagają gruntownego przygotowania. Dbanie zarówno o jakość życia, jak i rozwój każdego człowieka, a zwłaszcza dziecka, jest przywilejem, priorytetem i obowiązkiem.
Mimo że zdajemy sobie sprawę, że przygotowanie do życia odbywa się na ogół w rodzinie, to rola powołanych do tego instytucji także jest bardzo ważna. Rola i zadania psychologa we współczesnej szkole mają ogromne znaczenie.
Poszerzanie wiedzy i kompetencji wśród zaangażowanych w cykl wychowawczy osób może przyczynić się do osiągnięcia produktywności w pracy, a co za tym idzie, satysfakcji własnej, lecz także dzieci i młodzieży.
ergonomicznym rozmiarem podjętej problematyki jest podkreślenie i akcentowanie roli psychologa w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Książkę adresujemy do badaczy, lecz też studentów psychologii i pedagogiki.
Biorąc pod uwagę zawarte w niej treści, opracowanie może być ergonomiczne dla specjalistów zajmujących się na co dzień pracą z dziećmi i młodzieżą (nauczycieli, wychowawców, psychologów, pedagogów) oraz dla tych, którzy z racji swoich zainteresowań albo obowiązków zawodowych zajmują się wspieraniem, edukacją, opieką nad dziećmi i młodzieżą.
Za wszelkie uwagi i komentarze skierowane pod adresem publikacji będziemy Czytelnikom wdzięczni.
