„Skórą" Ziemi jest powierzchnia graniczna pomiędzy litosferą a atmosferą lub hydrosferą. Jej znacząca rola w funkcjonowaniu ekosystemów i antroposystemów jest dostrzegana i analizowana od dawna. Tak jak badaniem i opisem struktury i funkcji skóry człowieka zajmuje się dermatologia, tak „skóra" Ziemi – rzeźba jej powierzchni – to obiekt badań geomorfologii.
Mapa demonstrująca rozmieszczenie (zasięg) form rzeźby i ich klasyfikację genetyczno-chronologiczną to z jednej strony główny efekt pracy geomorfologa, a z drugiej podstawowe narzędzie do analizy współczesnego kształtowania rzeźby i jej wpływu na inne komponenty środowiska.
budowa mapy geomorfologicznej to rezultat interpretacji szerokiego spektrum informacji, w których podstawowe znaczenie ma identyfikacja, określenie „kształtu" i wzajemnych relacji części stwarzających rzeźbę – form terenu.
Ten komponent „instrumentarium" geomorfologa podlega obecnie przełomowym zmianom. Powszechna dostępność cyfrowych modeli powierzchni Ziemi i ich coraz udoskonalona jakość pozwalają na w pełni numeryczny, i w założeniu obiektywny, opis rzeźby.
Z kolei wiedza eksperta zezwala na uwzględnienie wielu dodatkowych źródeł danych umożliwiających rozstrzyganie problemów konwergencji i dywergencji (poligenezy) rzeźby terenu. Polegają one na tym, że formy terenu powstałe w innym czasie i w rezultacie działania odmiennych procesów mogą wyglądać podobnie, i odwrotnie, w pewnych sytuacjach identyczne warunki i historia ewolucji daje odmienne uksztaltowanie powierzchni.
Publikacja autorstwa Leszka Gawrysiaka jest szczególnie wartościowym studium relacji pomiędzy „konwencjonalnym" opisem rzeźby terenu w postaci mapy geomorfologicznej, a jej obrazem powstałym w wyniku automatycznej klasyfikacji cyfrowych modeli wysokościowych.
Znaczenie poruszanej w rozprawie tematyki jest uniwersalne, bo dotyczy metodyki analizy rzeźby na całej kuli ziemskiej, i to nie tylko powierzchni kontynentów. I nie ma tu dużego znaczenia fakt, że wykorzystane zostały przykłady (obszary) tylko z terytorium naszego kraju.
Opracowanie wytwarzane poprzez L. Gawrysiaka jest prekursorskie równocześnie pod względem metodycznym, jak i uzyskanych wyników. Z jednej strony daje ono podstawy do systematycznego i rutynowego użycia analiz numerycznych rzeźby w kartowaniu geomorfologicznym, a z drugiej precyzyjnie wskazuje na jego ograniczenia w zakresie interpretacji genetycznych.
Mogę zapewnić potencjalnego czytelnika, iż choć lektura książki Segmentacja rzeźby terenu… ze względu na jej olbrzymi ładunek faktograficzny, nie jest łatwa, to jednak czas na nią poświęcony nie będzie stracony.
Dr hab. Alfred Stach, prof. UAM
