„Stal damasceńska czyli bułat" to rozprawa naukowa polskiego profesora metalurgii, rektora AGH – Henryka Korwin-Krukowskiego (1860-1937), poruszająca technologiczne zagadnienia produkcji stali damasceńskiej.
Praca zawiera fachową analizę procesów technicznych produkcji bułatu w kontekście wytwarzania głowni sztyletów i szabel wschodnich. Profesor omawia metody historyczne wykorzystywane m.in. W dawnych Indiach i próby rekonstrukcji tych technik, podejmowane przez badaczy w XIX i na początku XX wieku.
Zestawiając informacje historyczne, z wynikami poręcznych doświadczeń rekonstruktorów, analizuje poszczególne etapy obróbki cieplnej i cechy fizyczne i chemiczne otrzymanej stali. W pracy zamieszczono tabelaryczne zestawienie analizy chemicznej badanych próbek stali damasceńskiej oraz 13 fotografii w rozszerzeniu mikroskopowym.
Fragment Nie należy mieszać bułatu wschodniego ze stalą dziwerowaną głowni europejskich lub luf broni myśliwskiej. Posiadają one niekiedy deseń podobny, lecz wyrabiane są w inny sposób. Wówczas, gdy stal damasceńska jest twardym żelazem zlewnym, a mianowicie stalą tyglową, stal dziwerowana jest materiałem zgrzewnym (...).
mocne strony prawdziwej stali damasceńskiej są następujące: - świetna kowalność i zgrzewalność. - wyśmienita sprężystość. - Niezwykła twardość. Wskutek tego szable i sztylety z dobrego bułatu posiadają ogromną trwałość, mogą być zgięte w kółko, po czym same się wyprostowują do pierwotnego kształtu.
Przy zgięciu aż do kąta prostego nie łamią się, a po wyprostowaniu zachowują dawną sprężystość. Twardość ich przy tym jest pokaźniejszą od każdej innej stali. Ostrość prawidłowych szabli jest taka, że tną one rzucony w powietrze fular jedwabny, a także przecinają zwykłe żelazo nie szczerbiąc się, ani tępiąc.
Inną próbą wartości bułatu było strącanie głowy byka jednym cięciem i wymaganie, żeby krew nie zostawiała na głowni czarnych plam. To ostatnie wymaganie mogło służyć do przekonania się o niepodatności stali na korozję w ogóle i na rdzewienie w szczególności.
Ojczyzną bułatu były Indie Wschodnie. Damaszek, który dał nazwę tej stali, obfite starożytne, handlowe i przemysłowe miasto syryjskie, nie wyrabiał stali, ale handlował bronią, wyrabianą w głównej mierze w Persji, lub może tylko częściowo wyrabiał broń ze stali indyjskiej.
Damaszek prawdopodobnie był miejscem, gdzie z bułatem zapoznali się rycerze w okresie wypraw krzyżowych, albo skąd kupcy lewantyńscy przywozili broń do Europy. Od czasów najdawniejszych broń damasceńska cieszyła się wielkim uznaniem i rozgłosem w Europie, lecz dotychczas nie zdołano odgadnąć tajemnicy jej perfekcyjnych zalet.
