Tadeusz Mazowiecki. Protokoły posiedzeń rządu 1989–1991

Tadeusz Mazowiecki (1927-2013), pierwszy niekomunistyczny premier Polski po II wojnie światowej, był bez wątpienia ważną postacią polskiego życia publicznego drugiej połowy XX wieku. Powstała zatem inicjatywa przygotowania kilkutomowej edycji rozproszonych pism Mazowieckiego, a także dokumentów z nim związanych, która obejmowałaby czasy jego działalności społecznej i politycznej. Protokoły posiedzeń rządu Tadeusza Mazowieckiego stanowią drugi tom kolekcji pism i dokumentów związanych z tym politykiem, wydawanej od 2023 r. Przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Katedrą im. Tadeusza Mazowieckiego i Wydział Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UW. Ukazują się w 35. Rocznicę powołania pierwszego po II wojnie światowej niekomunistycznego rządu w Polsce. Protokoły nie były dotąd publikowane. Rzeczowy, ograniczony do minimum zapis wszystkich kluczowych zadań i podejmowanych wtedy decyzji oddaje charakter posiedzeń i pracy rządu. Protokoły dokumentują skalę i tempo wprowadzanych zmian, informują, co i kiedy było najważniejsze w czasach, gdy wszystko się zmieniało i każda zmiana była ważna. Ukazują, jak powstawały państwo demokratyczne po latach ustroju autorytarnego i gospodarka wolnorynkowa w miejsce komunistycznej ekonomii niedoborów. Rejestrują wszystkie najważniejsze rządowe kontakty zagraniczne. Odnaleźć można w nichinformacje o instytucjach, które działają do dziś, a wówczas się rodziły. Rząd Mazowieckiego kładł podwaliny nowej państwowości polskiej – w kraju zdewastowanym gospodarczo i ustrojowo przez niemal pół wieku komunizmu. Przeprowadził Polskę od autorytaryzmu do demokracji, a jej gospodarkę od niewydolnej systemowej biedy do wolnego rynku. Nie były to reformy nieprzeciętne, ale były przełomowe, choć wprowadzane drogą ewolucyjną. Piętnaście miesięcy rządu Mazowieckiego starczyło, żeby Polska zaczęła strategiczne zmiany w każdej dziedzinie, później kontynuowane. Nie wystarczyło jednak, żeby wszystko zrobił rząd Mazowieckiego – choć to jemu potem najłatwiej zarzucano błędy transformacji, a nie jego krytykom i następcom. Tadeusz Mazowiecki był człowiekiem przywiązującym obszerne znaczenie do świata wartości. Politykę postrzegał jako działanie dla dobra wspólnego. Dziś już nie jest to cecha, która kojarzy się z politykami. Dlatego warto przypomnieć, iż politykę można uprawiać inaczej i iż można było ją tak uprawiać jeszcze niedawno. ****** Tadeusz Mazowiecki. Writings and Documents. Minutes of Cabinet Meetings 1989–1991 Tadeusz Mazowiecki (1927–2013), the first non-communist prime minister of Poland after the Second World War, was undoubtedly a major figure of Polish political life of the second half of the twentieth century. This has spurred the initiative to compile a multi-volume edition of Mazowiecki’s scattered writings and documents connected with him, which would encompass the entirety of his time as a social and political activist. The minutes of Tadeusz Mazowiecki’s cabinet meetings comprise the second volume in a series of writings and documents associated with this politician, being published since 2023 żeby the University of Warsaw Press in cooperation with the University of Warsaw’s Tadeusz Mazowiecki Chair and Faculty of Political Science and International Relations. The publication coincides with the thirty-fifth anniversary of the swearing in of the first non-communist cabinet in post-War World Two Poland. This is the first time the minutes are presented to the public. A matter-of-fact, minimalistic record of key tasks faced and decisions made captures the character of the government’s meetings and workings. The minutes document the scale and pace of the introduced changes, showing what and when most important at a time when everything was changing and every change mattered. They trace the emergence of a democratic state after decades of authoritarian rule and of a free-market economy replacing a communist economy of scarcity. They detail all major international dealings of the cabinet, and are a source of information about present-day institutions, then in the making. Mazowiecki’s government laid foundations for a new Polish statehood – in a country devastated economically and politically aby almost half a century of communist rule. It transitioned Poland from authoritarianism to democracy, and its economy from inefficient systemic poverty to free market. These reforms were not perfect, but they were revolutionary, though implemented in an evolutionary fashion. The fifteen months of Mazowiecki’s government proved enough to begin strategic changes in all areas of Polish life, changes that would be continued afterwards. They were not enough, however, for all these changes to be completed under Mazowiecki’s government – even though it is this government that was blamed for the errors and mistakes of the systemic transition, not its critics and successors. Tadeusz Mazowiecki was a man who attached great importance to the world of values. He perceived politics as acting for the sake of the common good. Today this no longer is a feature associated with politicians. This is all the more reason to offer a reminder that there was a time when politics could be done differently, and that this time was not that long ago.