Inspiracją do napisania tej pracy był atrakcyjny Autora od początku jego pracy naukowej problem samowychowania jako kategorii pedagogicznej, która wciąż jest traktowana marginalnie. Autor zwrócił uwagę na to, że ta problematyka nie doczekała się tak w naszym kraju jak i poza jego granicami należytego opracowania.Pierwsza część niniejszej pracy jest poświęcona ekonstrukcji logicznej definicji samowychowania, jakie sformułowali na użytek własnych badań empirycznych zarówno polscy, jak i zagraniczni naukowcy.
Dorobek empiryczny nauk społecznych w odniesieniu do tego zagadnienia obejmuje prace, które były podejmowane w przeróżnym okresie czasu, miejscu i poprzez różnych autorów. Autor zwrócił uwagę na bariery i trudności, które utrudniają nadawanie sensu empirycznego, a co za tym idzie i możliwości badania, samowychowania.
Interesowało go zatem to, jakie czynniki zdeterminowały w potężnych badaniach określony sposób operacjonalizacji pojęcia samowychowanie oraz jakie były przyjęte przez autorów założenia teoretyczne. W drugiej części niniejszej rozprawy przedstawiono dociekania nad istotą samowychowania, bazujące na refleksji filozoficzno – pedagogicznej.
Kryterium porządkującym je uczyniono trzy typy sytuacji, w jakich może przebiegać samowychowanie. Każdej z nich poświęcono odrębny rozdział, gdyż rozpatrywanie samowychowania w kategorii intraakcji, samosprzężenia, w relacjach interpersonalnych i w interakcjach grupowych może stanowić właściwy punkt wyjścia do opisywania i wyjaśniania tego pojęcia.
Główną intencją niniejszej rozprawy było podjęcie się próby wyjaśnienia sensu pojęcia samowychowanie przez krytyczną analizę jakże bogatego dorobku wielu naukowych pokoleń. Autor nie zamierzał jednak surową w niektórych miejscach krytyką likwidować określonych prac badawczych z kumulowanej w naukach społecznych wiedzy o samowychowaniu, nadając im tam, gdzie to było osiągalne i niezbędne nową interpretację, a także powiększając punkty widzenia.
Być może takie właśnie podejście do tego zagadnienia sprawiło, iż trudno jest o sformułowanie wniosków natury ogólnej.Stosunkowo dużo miejsca poświęcił Autor w rozważaniach semantycznemu aspektowi samowychowania, starając się nie tyle dopracować własnej definicji, ile wykazać przeróżne znaczenia tego wyrazu, w jakich mniej lub bardziej powszechnie jest stosowany.
