Tytuł Psychologia stresu Podtytuł dobre i niekorzystne skutki stresu życiowego. Autor Irena Heszen Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-17918-2 Rok wydania 2013 Warszawa Wydanie 1 ilość stron 384 Format mobi, epub Spis treści Od autora 9
Wprowadzenie 13
Rozdział 1. Co to jest stres? Od klasycznych do współczesnych koncepcji stresu 17
1.1. Ujęcia stresu w koncepcjach klasycznych i współczesnych 22
1.1.1. Stres jako bodziec czy jako reakcja? 22
1.1.2. Relacyjne ujęcia stresu w pracach psychologów polskich 24
1.2. Lazarusa i Folkman poznawczo-transakcyjny paradygmat stresu i radzenia sobie 27
1.3. Ocena modelu Lazarusa i Folkman w świetle teorii psychologicznej i badań empirycznych 35
1.4. Hobfolla Teoria Zachowania Zasobów COR 40
1.5. Porównanie poznawczo-transakcyjnego paradygmatu stresu i radzenia sobie Lazarusa i Folkman ze środowiskowym Modelem Zachowania Zasobów Hobfolla 44
1.6. W stronę emocji pozytywnych; Folkman i Moskowitz rozwinięcie modelu Lazarusa 48
Podsumowanie 55
Rozdział 2. Jak pokonujemy stres? Radzenie sobie jako unikalna forma aktywności w sytuacji stresowej 59
2.1. Historyczne ujęcia radzenia sobie 62
2.2. Wokół konwencjonalnego ujęcia Lazarusa i Folkman – radzenie sobie jako cykl 63
2.3. Strategie radzenia sobie i propozycje ich klasyfikacji 67
2.4. Co po Lazarusie? świeże tendencje we współczesnych badaniach nad radzeniem sobie 75
2.4.1. Nowe formy radzenia sobie w ujęciach współczesnych 76
2.4.2. Rozmiar czasowy i proaktywne radzenie sobie 78
2.4.3. Regulacja emocji; wzbudzanie emocji pozytywnych 83
2.5. Uwarunkowania radzenia sobie w paradygmacie interakcyjnym 91
Podsumowanie 93
Rozdział 3. Od czego zależy zachowanie wobec stresu? parametry podmiotu jako wyznaczniki cyklu radzenia sobie 95
3.1. Styl radzenia sobie jako unikalny wyznacznik procesu radzenia sobie 97
3.1.1. Konceptualizacja stylu radzenia sobie 97
3.1.2. Warianty stylów radzenia sobie 102
3.1.3. Fason radzenia sobie jako predyktor zachowania; problem dobrania wykorzystywanych strategii do stylu 112
3.1.4. Perspektywy badań nad stylem radzenia sobie 117
3.2. Ogólne parametry podmiotu jako wyznaczniki radzenia sobie 118
3.2.1. Temperament i jego znaczenie dla radzenia sobie 118
3.2.1.1. Ogólna charakterystyka temperamentu i jego związków ze zjawiskami stresu 118
3.2.1.2. Temperament a radzenie sobie – badania własne 125
3.2.2. Osobowościowe uwarunkowania radzenia sobie 132
Podsumowanie 136
Rozdział 4. Od czego zależy zachowanie wobec stresu? parametry sytuacji jako wyznaczniki cyklu radzenia sobie 139
4.1. Przyczyny stresu – stresory 141
4.1.1. Nasilenie stresora 141
4.1.2. Przebieg wydarzenia stresowego w czasie 145
4.1.3. Lokalizacja stresora 146
4.1.4. Kontrolowalność źródła stresu 148
4.1.5. Dziedzina stresu 150
4.2. Wpływ parametry stresora na przebieg radzenia sobie 150
4.2.1. Czy bodziec niewywołujący reakcji stresowej można uznać za stresor? 150
4.2.2. Kontrolowalność a strategie radzenia sobie 153
4.2.3. Dziedziny i typy wydarzeń stresowych 157
Podsumowanie 160
Rozdział 5. Jak badamy radzenie sobie? Podejście kwestionariuszowe 167
5.1. Kwestionariusze do psychologicznego badania wydarzeń stresowych i ich oceny 173
5.1.1. Kwestionariusz Zmian Życiowych KZŻ 173
5.1.2. Kwestionariusz Samooceny Zysków i Strat 176
5.1.3. Skala Odczuwanego Stresu PSS-10 179
5.1.4. Kwestionariusz Oceny Stresu KOS 183
5.2. Kwestionariusze do badania radzenia sobie 187
5.2.1. Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS 188
5.2.2. Wielowymiarowy Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie ze Stresem COPE 192
5.2.3. Skala Stylu Behawioralnego MBSS i Skala Stylu Zachowania SSZ 196
5.2.4. Kwestionariusz Sposobów Radzenia Sobie WCQ 201
5.2.5. Kwestionariusz Reakcji na Codzienne Wydarzenia PCI 204
5.2.6. Kwestionariusz Religijnego Radzenia Sobie ze Stresującym Zdarzeniem RCOPE 206
Podsumowanie 210
Rozdział 6. Jak badamy radzenie sobie? Metody alternatywne 213
6.1. Iluzoryczność założeń kwestionariuszy samoopisowych 214
6.1.1. Założenia dotyczące osoby badanej jako źródła informacji 215
6.1.2. Założenia dotyczące kwestionariusza 216
6.2. Propozycje alternatywnych metod badań w dziedzinie psychologii stresu 217
6.2.1. Od informacji retrospektywnych do oceny aktualnego zachowania
w naturalnym środowisku badanego 218
6.2.3. Ewolucja wywiadu psychologicznego źródłem postępu w badaniach nad stresem i radzeniem sobie 221
Podsumowanie 227
Rozdział 7. Czy warto podejmować wysiłki w celu przezwyciężenia stresu? efektywność i koszty radzenia sobie 231
7.1. Efektywność radzenia sobie 235
7.1.1. Skuteczność radzenia sobie z uwzględnieniem różnych jego znaczeń 236
7.1.2. Produktywność radzenia sobie oceniana z zróżnicowanych perspektyw 243
7.1.3. Sprawność radzenia sobie; ogólna ocena w świetle danych empirycznych 244
7.2. Koszty i opłacalność radzenia sobie 248
7.3. Jak wydajnie radzić sobie ze stresem? 249
Podsumowanie 252
Rozdział 8. Jak radzimy sobie ze stresem spowodowanym przez chorobę? 255
8.1. Ogólna charakterystyka psychologiczna zmian w sytuacji człowieka w następstwie choroby – choroba jako źródło stresu 256
8.2. Odzwierciedlenie choroby w procesach emocjonalnych i poznawczych 260
8.2.1. Emocjonalne ustosunkowanie się do choroby i związanej z nią sytuacji 260
8.2.2. Poznawcze odzwierciedlenie choroby – obraz własnej choroby i jego części 262
8.3. Zachowanie wobec własnej choroby i jego organizacja 266
8.3.1. Radzenie sobie z emocjami 266
8.3.1.1. Reakcja zaprzeczania chorobie 267
8.3.1.2. Adaptacja poznawcza do zagrażających wydarzeń 268
8.3.1.3. Ekspresja jako bezpośredni sposób radzenia sobie z emocjami 269
8.3.1.4. Wzbudzanie i wzmacnianie emocji pozytywnych 270
8.3.2. Instrumentalne radzenie sobie z chorobą: choroba jako zadanie 272
8.4. Emocje a instrumentalne radzenie sobie z chorobą 275
8.5. Różnice jednostkowe w radzeniu sobie z chorobą; rola indywidualnego stylu radzenia sobie 276
Podsumowanie 280
Rozdział 9. Stres a zdrowie; negatywne skutki przewlekłego i poważnego stresu 283
9.1. Stres, choroba i radzenie sobie – wzajemne związki 288
9.2. Stres i emocje jako czynniki ryzyka zaburzeń w biopsychospołecznym modelu zdrowia i choroby 288
9.3. Powstawanie chorób i dysfunkcji somatycznych w świetle badań nad psychologią stresu, prowadzonych w warunkach naturalnych 292
9.3.1. Wydarzenia stresowe i ich subiektywne odzwierciedlenie a powstawanie i przebieg chorób 292
9.3.2. Właściwości jednostkowe stanowiące ryzyko zdrowotne w kontekście badań nad psychologią stresu 295
9.4. Badania laboratoryjne nad zdrowotnymi skutkami stresu jako źródło wyjaśnień przyczynowo-skutkowych 299
Podsumowanie 305
Rozdział 10. Bezpośrednie i odległe korzyści ze stresu 307
10.1. Proces i wynik radzenia sobie jako źródła korzyści ze stresujących wydarzeń życiowych 309
10.2. Uwarunkowania odnoszenia korzyści z wydarzenia stresowego 313
10.2.1. Czynniki stwarzające kontekst radzenia sobie 313
10.2.2. Atrybuty indywidualne i konstelacje osobowościowe 323
10.3. Rozwój osobisty jako odległe następstwo radzenia sobie z wydarzeniami stresowymi 331
10.3.1. Teoria dezintegracji pozytywnej 332
10.3.2. Wyzwanie-odporność psychiczna-wykorzystanie zasobów jako podstawowe składowe odzyskiwania zdrowia po traumie 333
10.3.3. Wzrost potraumatyczny 334
Podsumowanie 342
Zakończenie 345
Wykaz testów psychologicznych 353
Bibliografia 354
Indeks nazwisk 373
Indeks rzeczowy 379
Wprowadzenie 13
Rozdział 1. Co to jest stres? Od klasycznych do współczesnych koncepcji stresu 17
1.1. Ujęcia stresu w koncepcjach klasycznych i współczesnych 22
1.1.1. Stres jako bodziec czy jako reakcja? 22
1.1.2. Relacyjne ujęcia stresu w pracach psychologów polskich 24
1.2. Lazarusa i Folkman poznawczo-transakcyjny paradygmat stresu i radzenia sobie 27
1.3. Ocena modelu Lazarusa i Folkman w świetle teorii psychologicznej i badań empirycznych 35
1.4. Hobfolla Teoria Zachowania Zasobów COR 40
1.5. Porównanie poznawczo-transakcyjnego paradygmatu stresu i radzenia sobie Lazarusa i Folkman ze środowiskowym Modelem Zachowania Zasobów Hobfolla 44
1.6. W stronę emocji pozytywnych; Folkman i Moskowitz rozwinięcie modelu Lazarusa 48
Podsumowanie 55
Rozdział 2. Jak pokonujemy stres? Radzenie sobie jako unikalna forma aktywności w sytuacji stresowej 59
2.1. Historyczne ujęcia radzenia sobie 62
2.2. Wokół konwencjonalnego ujęcia Lazarusa i Folkman – radzenie sobie jako cykl 63
2.3. Strategie radzenia sobie i propozycje ich klasyfikacji 67
2.4. Co po Lazarusie? świeże tendencje we współczesnych badaniach nad radzeniem sobie 75
2.4.1. Nowe formy radzenia sobie w ujęciach współczesnych 76
2.4.2. Rozmiar czasowy i proaktywne radzenie sobie 78
2.4.3. Regulacja emocji; wzbudzanie emocji pozytywnych 83
2.5. Uwarunkowania radzenia sobie w paradygmacie interakcyjnym 91
Podsumowanie 93
Rozdział 3. Od czego zależy zachowanie wobec stresu? parametry podmiotu jako wyznaczniki cyklu radzenia sobie 95
3.1. Styl radzenia sobie jako unikalny wyznacznik procesu radzenia sobie 97
3.1.1. Konceptualizacja stylu radzenia sobie 97
3.1.2. Warianty stylów radzenia sobie 102
3.1.3. Fason radzenia sobie jako predyktor zachowania; problem dobrania wykorzystywanych strategii do stylu 112
3.1.4. Perspektywy badań nad stylem radzenia sobie 117
3.2. Ogólne parametry podmiotu jako wyznaczniki radzenia sobie 118
3.2.1. Temperament i jego znaczenie dla radzenia sobie 118
3.2.1.1. Ogólna charakterystyka temperamentu i jego związków ze zjawiskami stresu 118
3.2.1.2. Temperament a radzenie sobie – badania własne 125
3.2.2. Osobowościowe uwarunkowania radzenia sobie 132
Podsumowanie 136
Rozdział 4. Od czego zależy zachowanie wobec stresu? parametry sytuacji jako wyznaczniki cyklu radzenia sobie 139
4.1. Przyczyny stresu – stresory 141
4.1.1. Nasilenie stresora 141
4.1.2. Przebieg wydarzenia stresowego w czasie 145
4.1.3. Lokalizacja stresora 146
4.1.4. Kontrolowalność źródła stresu 148
4.1.5. Dziedzina stresu 150
4.2. Wpływ parametry stresora na przebieg radzenia sobie 150
4.2.1. Czy bodziec niewywołujący reakcji stresowej można uznać za stresor? 150
4.2.2. Kontrolowalność a strategie radzenia sobie 153
4.2.3. Dziedziny i typy wydarzeń stresowych 157
Podsumowanie 160
Rozdział 5. Jak badamy radzenie sobie? Podejście kwestionariuszowe 167
5.1. Kwestionariusze do psychologicznego badania wydarzeń stresowych i ich oceny 173
5.1.1. Kwestionariusz Zmian Życiowych KZŻ 173
5.1.2. Kwestionariusz Samooceny Zysków i Strat 176
5.1.3. Skala Odczuwanego Stresu PSS-10 179
5.1.4. Kwestionariusz Oceny Stresu KOS 183
5.2. Kwestionariusze do badania radzenia sobie 187
5.2.1. Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS 188
5.2.2. Wielowymiarowy Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie ze Stresem COPE 192
5.2.3. Skala Stylu Behawioralnego MBSS i Skala Stylu Zachowania SSZ 196
5.2.4. Kwestionariusz Sposobów Radzenia Sobie WCQ 201
5.2.5. Kwestionariusz Reakcji na Codzienne Wydarzenia PCI 204
5.2.6. Kwestionariusz Religijnego Radzenia Sobie ze Stresującym Zdarzeniem RCOPE 206
Podsumowanie 210
Rozdział 6. Jak badamy radzenie sobie? Metody alternatywne 213
6.1. Iluzoryczność założeń kwestionariuszy samoopisowych 214
6.1.1. Założenia dotyczące osoby badanej jako źródła informacji 215
6.1.2. Założenia dotyczące kwestionariusza 216
6.2. Propozycje alternatywnych metod badań w dziedzinie psychologii stresu 217
6.2.1. Od informacji retrospektywnych do oceny aktualnego zachowania
w naturalnym środowisku badanego 218
6.2.3. Ewolucja wywiadu psychologicznego źródłem postępu w badaniach nad stresem i radzeniem sobie 221
Podsumowanie 227
Rozdział 7. Czy warto podejmować wysiłki w celu przezwyciężenia stresu? efektywność i koszty radzenia sobie 231
7.1. Efektywność radzenia sobie 235
7.1.1. Skuteczność radzenia sobie z uwzględnieniem różnych jego znaczeń 236
7.1.2. Produktywność radzenia sobie oceniana z zróżnicowanych perspektyw 243
7.1.3. Sprawność radzenia sobie; ogólna ocena w świetle danych empirycznych 244
7.2. Koszty i opłacalność radzenia sobie 248
7.3. Jak wydajnie radzić sobie ze stresem? 249
Podsumowanie 252
Rozdział 8. Jak radzimy sobie ze stresem spowodowanym przez chorobę? 255
8.1. Ogólna charakterystyka psychologiczna zmian w sytuacji człowieka w następstwie choroby – choroba jako źródło stresu 256
8.2. Odzwierciedlenie choroby w procesach emocjonalnych i poznawczych 260
8.2.1. Emocjonalne ustosunkowanie się do choroby i związanej z nią sytuacji 260
8.2.2. Poznawcze odzwierciedlenie choroby – obraz własnej choroby i jego części 262
8.3. Zachowanie wobec własnej choroby i jego organizacja 266
8.3.1. Radzenie sobie z emocjami 266
8.3.1.1. Reakcja zaprzeczania chorobie 267
8.3.1.2. Adaptacja poznawcza do zagrażających wydarzeń 268
8.3.1.3. Ekspresja jako bezpośredni sposób radzenia sobie z emocjami 269
8.3.1.4. Wzbudzanie i wzmacnianie emocji pozytywnych 270
8.3.2. Instrumentalne radzenie sobie z chorobą: choroba jako zadanie 272
8.4. Emocje a instrumentalne radzenie sobie z chorobą 275
8.5. Różnice jednostkowe w radzeniu sobie z chorobą; rola indywidualnego stylu radzenia sobie 276
Podsumowanie 280
Rozdział 9. Stres a zdrowie; negatywne skutki przewlekłego i poważnego stresu 283
9.1. Stres, choroba i radzenie sobie – wzajemne związki 288
9.2. Stres i emocje jako czynniki ryzyka zaburzeń w biopsychospołecznym modelu zdrowia i choroby 288
9.3. Powstawanie chorób i dysfunkcji somatycznych w świetle badań nad psychologią stresu, prowadzonych w warunkach naturalnych 292
9.3.1. Wydarzenia stresowe i ich subiektywne odzwierciedlenie a powstawanie i przebieg chorób 292
9.3.2. Właściwości jednostkowe stanowiące ryzyko zdrowotne w kontekście badań nad psychologią stresu 295
9.4. Badania laboratoryjne nad zdrowotnymi skutkami stresu jako źródło wyjaśnień przyczynowo-skutkowych 299
Podsumowanie 305
Rozdział 10. Bezpośrednie i odległe korzyści ze stresu 307
10.1. Proces i wynik radzenia sobie jako źródła korzyści ze stresujących wydarzeń życiowych 309
10.2. Uwarunkowania odnoszenia korzyści z wydarzenia stresowego 313
10.2.1. Czynniki stwarzające kontekst radzenia sobie 313
10.2.2. Atrybuty indywidualne i konstelacje osobowościowe 323
10.3. Rozwój osobisty jako odległe następstwo radzenia sobie z wydarzeniami stresowymi 331
10.3.1. Teoria dezintegracji pozytywnej 332
10.3.2. Wyzwanie-odporność psychiczna-wykorzystanie zasobów jako podstawowe składowe odzyskiwania zdrowia po traumie 333
10.3.3. Wzrost potraumatyczny 334
Podsumowanie 342
Zakończenie 345
Wykaz testów psychologicznych 353
Bibliografia 354
Indeks nazwisk 373
Indeks rzeczowy 379
