Literatura i nierozum. antropologia fantastyki grozy

Książka, którą właśnie oddaję w ręce czytelników, jest owocem kilkuletniej pracy naukowej poprzedzonej dociekliwą, choć z początku niezbyt usystematyzowaną refleksją odbiorcy utworów fantastycznych uzbrojonego w aparat poznawczy badacza literatury. Ujmując rzecz najprościej, jest ona próbą odczytania konwencji literackiej - fantastyki grozy nie poprzez pryzmat właściwych jej tematów i motywów oraz charakterystycznych schematów fabularnych, co poprzez lata było domeną konwencjonalnie zorientowanego literaturoznawstwa, ale w perspektywie wpisanych w elementarne formy klasyczne struktur antropologicznych reprezentujących określoną kulturę i ukształtowaną w jej ramach mentalność. Jest to zatem praca, w której poetyka została podporządkowana antropologii kultury, badanie konwencji literackiej jest zaś analizą dyskursu umożliwiającego jej istnienie w konkretnej postaci. Dyskurs ów zorganizowany jest od czasów oświecenia wokół par opozycyjnych pojęć: "rozum" - "nierozum", "racjonalne" - "irracjonalne", "naturalne" - "nadprzyrodzone", "normalne" - "patologiczne" czy "osiągalne" - "niemożliwe", żeby wspomnieć jedynie te najszczególniejsze. One także wyznaczają horyzont analityczno-in-terpretacyjny podejmowanej w tym miejscu refleksji, skłaniając mnie do poszukiwania adekwatnych rozwiązań metodologicznych w zróżnicowanych dziedzinach współczesnej humanistyki, od socjologii i etnologii, przez literaturoznawstwo i historię, na psychologii i naukach kognitywnych kończąc. Literatura i nierozum, jak sugeruje sam tytuł, zawdzięcza sporo myśli Michela Foucault,też studiom Zygmunta Freuda, Pierre'a Bourdieu i Jacques'a Lacana, nie czyniąc jednak koncepcji naukowych i filozoficznych żadnego z nich w całości odpowiedzialnymi za ostateczny kształt prezentowanych tu rozważań, traktując je raczej jako źródło inspiracji i pretekst do krytycznego namysłu nad rozważanym problemem. Kończąc powyższe uwagi, pozwolę sobie skierować wyrazy szczerej wdzięczności pod adresem pracowników i kolegów z Zakładu Teorii Literatury UMK w Toruniu, a typowo recenzentów tej rozprawy, profesorów: Antoniego Smuszkiewicza i Aleksandra Madydy, których nieocenione uwagi pozwoliły mi wprowadzić konieczne poprawki i uzupełnienia, wzbogacając merytoryczną wartość książki. Dariusz Brzostek