Przedmiotem rozważań niniejszego opracowania jest reaktywowanie samorządu terytorialnego, jego funkcjonowanie na poziomie gminy i towarzyszące temu przeobrażenia. Podstawowym celem pracy natomiast -ukazanie przebiegu transformacji w kontekście wdrożenia gminy w strukturę jednostek administracji publicznej i jej funkcjonowania, od początku do czasów współczesnych.
Źródłami, które pozostały zastosowane w badaniu, są akty prawne o charakterze ustaw zasadniczych, od archiwalnych po obecnie obowiązujące. Oprócz tego za przedmiot analizy posłużyły także akty prawne rangi ustaw zwykłych, rozporządzeń oraz poglądy na temat samorządu gminy przedstawione w literaturze naukowej.
{pomocn|przydatn)e w formułowaniu wywodów okazało się orzecznictwo sądów administracyjnych, zarówno NSA jak i WSA, oraz wyroki Trybunału Konstytucyjnego.
