„Wołanie o prawo i sprawiedliwość" to głos setek pokoleń ludzi skazanych ze swej natury na życie we wspólnocie. Z racji swej struktury człowiek nie jest samowystarczalny, do pełnego rozwoju potrzebni mu są inni ludzie, niezbędna jest mu ludzka społeczność.
Przychodzi na świat i kształtuje się w rodzinie, z czasem najbliższym środowisku, w końcu nabiera świadomości przynależności do szerszej społeczności narodu i określonej kultury. Odczuwając i analizując swą przynależność, odczuwa też i z czasem coraz bardziej uświadamia sobie swą odrębność.
Życie społeczne sprawia potrzebę ładu, porządku i zarazem władzy. Wskazany w tytule problem wskazuje na charakter tej władzy. Jednakże dla wierzących oczywiste jest, że skoro Bóg stworzył człowieka „skazanego" niejako na życie we wspólnocie ludzkiej, to zarazem stworzył fenomen władzy, nie też oni wątpliwości, iż Stwórca nie dał nikomu władzy nad innymi, nie wskazał władcy, ale wyznaczył charakter władzy, nadał jej treść, oddzielił władzę legalną od uzurpacji, dobrą od złej.
Człowiek po władzę nad innymi, po władzę w społeczności sięga sam – za zgodą lub przy sprzeciwie innych, ale czy wie, czego chce naprawdę? Czy chce panować, czy służyć? Lektura książki wskazuje jednoznacznie, iż władza w pierwotnym zamyśle swego Stwórcy miała mieć charakter pomocniczy wobec wspólnoty i jej członków.
Władza oparta na przemocy i przymusie była, jest i będzie zawsze i wszędzie odrzucana, o ile jej celem będzie zmuszanie człowieka do złego. Od początków ludzkiej cywilizacji, na co wskazuje skatalogowany w tej książce materiał źródłowy i jego analiza, człowiek domaga się władzy sprawiedliwej i prawej, dla której wzorem byłby boski projekt.
Domaga się więc władzy, która wypełniałaby swe Boskie posłannictwo utrzymując w ludzkiej społeczności panowanie sprawiedliwego prawa. W książce omawiana jest myśl polityczna i społeczna zawarta w religijnych tekstach starożytnych Żydów: Starym Testamencie, apokryfach żydowskich i pismach z Qumran.
Autor wyróżnia fundamentalne znaczenie podstawowych koncepcji politycznych: Przymierza i Prawa. Najwięcej miejsca poświęca analizie biblijnej ideologii królewskiej i omówieniu miejsca proroków w teokracji Starego Testamentu.
Opisuje także koncepcję diarchii, czwórpodziału władzy i tendencje antymonarchiczne. Ukazuje unikalną ideę braterskiej wspólnoty Ludu Boga Jahwe zawartą w Pięcioksięgu i omawia myśl społeczną w pozostałych pismach żydowskich (sprawiedliwość, praca, obfitość i ubóstwo, zysk ekonomiczny, lichwa itd.).
Po omówieniu stosunku autorów tych pism do innych ludów kreśli obraz instytucji społecznych: własności, małżeństwa, niewolnictwa i wojny. Wszystko to zostało ukazane na dobrze zarysowanym tle starożytnej cywilizacji Bliskiego Wschodu i Egiptu.
*** Katolicka myśl społeczno–polityczna i związane z nią zagadnienia etyczne zakotwiczone są na kartach Starego Testamentu i w środowisku judaizmu biblijnego, z którego wyłoniło się chrześcijaństwo. Jeszcze nigdy nie doczekały się one na polskim gruncie tak dużego i wnikliwego opracowania, jakie znajdujemy w książce Grzegorza Kulika.
Niczym wprawny przewodnik autor prowadzi czytelnika poprzez labirynt idei społecznych, politycznych i etycznych, obecnych w kulturze i religijności dawnego Izraela, zawartych nie tylko w Starym Testamencie, lecz także w hebrajskiej literaturze apokryficznej i pismach qumrańskich.
Co więcej, czyni to na szeroko zakreślonym tle przedstawiającym myśl i etykę polityczno–społeczną w krajach starożytnego Bliskiego Wschodu i w Egipcie. Lektura warta polecenia nie tylko socjologom i badaczom katolickiej nauki społecznej, lecz wszystkim, którzy są żywo zainteresowani historią myśli teologicznej, społecznej i politycznej.
ks. Prof. Mariusz Rosik
