Wyniki rozlicznych badań wskazują, iż gospodarki, w których zlokalizowane są przedsiębiorstwa o wielkich zdolnościach pionierskich osiągają wyższe stopy wzrostu. Przedsiębiorczość technologiczna, postępowość i konkurencyjność stały się kategoriami, które odgrywają we współczesnym świecie kluczową rolę. Właściwe ich zrozumienie może w obfitej mierze pomóc wielu przedsiębiorstwom w osiągnięciu sukcesu na rynku. Przedsiębiorstwa nie działają jednak w próżni.
Źródła przewagi przedsiębiorstw na rynku są uzależnione od równowagi pomiędzy współzawodnictwem a współpracą. Nie ma sprzeczności między kooperacją i konkurencją. Współpraca pomiędzy firmami może pomóc w podniesieniu poziomu nowoczesności celem osiągnięcia albo utrzymania komparatywnej przewagi. Z tego powodu korzyści ze współpracy mogą przewyższyć negatywne efekty związane ze „skrzywieniem” konkurencji i dysekonomią skali. Niezwykle dla drobnych firm kooperacja w obszarze marketingu i szkoleń czy w badaniach i projektowaniu produktów, może przyczynić się do realizacji kolektywnej ekonomii skali, wpływającej na efektywność sieci. Ekonomia kolektywna prowadzi do rozwiązywania konfliktów, które mogą występować pomiędzy sprawnością, a skutecznością alokacji, przy równoległym dopuszczeniu nieznacznych firm do osiągnięcia efektów ekonomii skali, celem powiększenia konkurencji na rynku zewnętrznym (poza regionem).
Kooperacja odgrywa wyraźną rolę jednocześnie w koncepcji kreowania „środowiska progresywnego”, jak i literaturze poświęconej „sieciom” czy „dystryktom przemysłowym”. Współpraca pełni ważną funkcję w przepływie wiedzy, która stanowi fundamentalny składnik w teorii wzrostu i w koncepcji systemów prekursorskich.
Badania nad kooperacją pomiędzy przedsiębiorstwami w stymulowaniu postępowości są korzystnie udokumentowane w literaturze międzynarodowej. Prace badawcze nad wzrostem znaczenia kooperacji i wytwarzanych (sformułowanych) na tej podstawie indykatorach sieciowych, prowadzili pomiędzy innymi M. Dodgson i S. Hinze. Teoria i badania empiryczne wskazują równocześnie, że zrozumienie istoty i znaczenia kooperacji i bliskości przestrzennej dla podziału pracy w innowacjach, i jakość i wydajność regionalnych systemów prekursorskich są w dalszym ciągu niejasne.
Kooperacja sprzyja aktywności postępowej na dwa sposoby:
1. Prowadzi do podziału pracy w działalności innowacyjnej, czyli specjalizacji.
2. Może być kanałem transferu wiedzy – przyczyniając się do redukcji kosztów transakcji, poprzez ograniczenie niepewności i wzrost zaufania, niezwykle w przypadku związków systematycznych i długotrwałych.
W literaturze przedmiotu argumentuje się często, że związki pomiędzy aktorami w podziale pracy postępowej są z natury kooperacyjne. Mogą one być istotne dla przepływu wiedzy (innowacja przyspiesza kooperację i odwrotnie). Wielu autorów sugeruje, iż nie tylko formalne związki kooperacyjne, jak spółki joint venture czy kontrakty badawcze, odpowiedzialne są za transfer wiedzy,jeszcze związki nieformalne, jak „zamiana wiedzy” – wzajemna podmiana informacji między personelem konkurujących firm.
Polityki nowoczesna krajowa czy regionalna są związane równolegle z zróżnicowanymi komponentami sieci innowacji, faworyzując kooperację horyzontalną, dla ustabilizowania nawyków systemowych, co jest zasadne w krajach wysokorozwiniętych. Wykonane interakcje mają jednak niemało kontekstów: na poziomie przedsiębiorstw (pomiędzy podmiotami, między producentami a odbiorcami, między dostawcami a producentami) i w szerszym otoczeniu instytucjonalnym (ze sferą nauki). Interakcje modelujące nawyki innowacyjne zachodzącą w krajach typu „doganiających” jednak częściej w układach pionowych niżeli poziomych. Te ostatnie są w sposób naturalny zjawiskiem incydentalnym. Nie jest to tym samym anomalia systemowa, jak sugerują programy i instrumenty polityki krajowej, a także regionalnej ukierunkowane na wsparcie kooperacji horyzontalnej,typowe zapóźnienie w rozwoju mechanizmów instytucjonalnych, które wymagają czasu.
stosowna zdolność i motywacja podmiotów gospodarczych do ustawicznego poszukiwania nowych technologii i wykorzystywania ich w praktyce prowadzi do wzrostu jednocześnie konkurencyjności ich, jak i regionu czy kraju, w których funkcjonują. Progresywność polskich przedsiębiorstw decyduje o pozycji Polski na arenie międzynarodowej, a nad wyraz europejskiej. Aktualnie Polska charakteryzuje się niskim poziomem progresywności, co wpływa na jej niższą konkurencyjność. Dopływ nowoczesnych technologii w drodze ich transferu do przedsiębiorstw może poprawić tę sytuację.
Wzrost, a co najmniej utrzymanie poziomu konkurencyjności, nie jest możliwe bez ciągłego przeprowadzania restrukturyzacji przedmiotowej przedsiębiorstw. W podmiotach przemysłowych konsoliduje się to z ciągłym doskonaleniem wytwarzania i wprowadzaniem nowych produktów na rynek. Do tego konieczne jest wdrażanie nowych technice w procesie ich samodzielnego opracowywania lub transferu. Polskie przedsiębiorstwa są w stanie osiągnąć szybszy postęp, ale tylko wtedy, gdy w należyty sposób będą potrafiły posiąść i spożytkować wiedzę dla należytego użycia potencjału materialnego, finansowego i ludzkiego. Drogą do realizacji tego celu jest efektywny przepływ innowacyjnych technologii do przedsiębiorstw.
Transfer technice to wielowymiarowy proces a jego konsekwencją jest jednocześnie wdrożenie, jak i rozpowszechnienie innowacji o charakterze technicznym. Przedmiotem tego cyklu jest technologia oznaczająca nowy stan wiedzy o metodach produkcji.
Na bazie transferowanej wiedzy powstają innowacje, które uważane są za siłę napędową gospodarki i stanowią rezultat rynkowego wdrożenia nowej wiedzy, uważanej współcześnie za kluczowy czynnik wpływający na wielkość i strukturę produkcji. Procesy przenikania zjawisk współpracy innowacyjnej i transferu technice były niejednokrotnie omawiane w literaturze przedmiotu, ale w dalszym ciągu pozostają niejasne. Na tej podstawie powstała podstawowa hipoteza badawcza, która jest twierdzeniem, że transfer technologii realizowany w trakcie współpracy przedsiębiorstw z innymi jednostkami gospodarczymi i naukowymi akceleruje procesy innowacyjne w tych pierwszy i przyczynia się do osiągania korzyści wynikających dwukierunkowego transferu wiedzy pomiędzy organizacjami.
Celem opracowania jest ukazanie wieloaspektowych związków występujących pomiędzy zjawiskami współpracy i transferu , a także ich synergiczny wpływ na aktywność innowacyjną przedsiębiorstw.
Praca składa się ze wstępu, ośmiu rozdziałów, spisów bibliografii, tabel i wykresów. Podzielono ją na dwie części. Pierwsza z nich dotyczy znaczenia współpracy dla aktywności nowoczesnej, gdy druga skupia się na determinantach transferu technologii i procesów innowacji.
W pierwszym rozdziale omówiono istotę i rolę współpracy w procesach kreowania nowych technice. Wyszczególniono na etymologię tego pojęcia wraz z przybliżeniem wielu kryteriów jego podziału.
W drugim rozdziale skupiono się na ukazaniu specyfiki kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwami a sferą nauki. Przybliżono instrumenty finansowe wspomagające ten cykl. Omówiono jeszcze kilka przypadków takiej współpracy zakończonej sukcesem.
Klaster jako unikalna forma systemu przemysłowego został poddany analizom w rozdziale trzecim. Wyodrębniono na znaczenie procesów współpracy między organizacjami w bliskiej przestrzeni, na proces podmiany wiedzy pomiędzy nimi i ich zaangażowaniu w tworzenie otwartych innowacji, choć właściwie ich braku.
W kolejnym rozdziale zaprezentowano wyniki badań w zakresie zależności statystycznych między przestrzenią i relacjami a zainteresowaniem współpracą z instytucjami wsparcia innowacji (IWI). Wykorzystano w tym celu wyrafinowaną metodykę statystyczną – modelowanie probitowe.
Rozdział piąty został poświęcony roli współpracy w procesie transferu technologii. Dla przedsiębiorstw (zwłaszcza w obszarze sektora MSP) pozyskanie określonej wiedzy i technice ze względu na ich koszt czy ograniczony do niego dostęp, może być utrudnione. Kooperacja daje możliwość nawiązania relacji, które zaowocują integracją pomysłów, wiedzy i będą prowadziły do powstania rewolucyjnych innowacji W kolejnej części pracy będąc niejako kontynuacją poprzedniego wątku jest próba empirycznej weryfikacji relacji między współpracą a transferem technice. Skupiono się w tym aspekcie na przedsiębiorstwach wysokiej techniki w Polsce, które ponoszą najwyższe nakłady na działalność badawczo-rozwojową i cechują się najwyższym udziałem zatrudnionych pracowników naukowo-badawczych.
Wybrane determinanty aktywności nowoczesnej przedsiębiorstw przemysłowej w Polsce Wschodniej stały się przedmiotem rozważań w następnym rozdziale pracy. Wieloaspektowo i strukturalnie omówiono zachowania innowacyjne przedsiębiorstw zlokalizowanych w tej części Polski.
W ostatnim fragmencie pracy zwrócono uwagę na innowacje o charakterze mar-ketingowym z próbą ich weryfikacji na przykładzie rozwiązań sensorycznych wyko-rzystywanych w przyjętym do badania przedsiębiorstwie.
Prezentowany dorobek teoretyczno-empiryczny wzbogaca stan wiedzy o współpracy innowacyjnej i transferze technice o rozmaite ich aspekty. Tym samym próbuje wpisać się w aktualne nurty badawcze nad tymi zjawiskami ekonomicznymi.
Arkadiusz Świadek, Joanna Wiśniewska
