Tytuł Państwo i zmiana społeczna w koncepcjach amerykańskiej socjologii historycznej Autor Łukasz Piotr Wojakowski Język polski Wydawnictwo Nomos ISBN 978-83-7688-297-0 Rok wydania 2011 Kraków ilość stron 275 Format pdf Spis treści Wstęp 9
ROZDZIAŁ I
Geneza i rozwój amerykańskiej socjologii historycznej –
stanowisko teoretyczne i podstawowa orientacja badawcza
1. Wczesna socjologia i perspektywa historycystyczna 15
2. Empiryczny prezentyzm w tradycji amerykańskich nauk społecznych 18
3. Początki socjologii historycznej w Stanach Zjednoczonych –
kontekst naukowy i kulturowy 21
4. Pierwsza próba bilansu i typologia postaw badawczych 30
5. Ciągłość czy zmiana paradygmatyczna – sytuacja współczesna
w obszarze teorii 36
6. Główne kierunki eksploracji i przedmiotowy zakres
zainteresowań 39
ROZDZIAŁ II
Państwo jako przedmiot historiografii i myśli socjologicznej
I. Przemiany modelu historiografii 45
1. Wprowadzenie 45
2. Przełom oświeceniowy 48
3. Niemiecki historyzm i apogeum historii politycznej 52
4. Nurty depolityzacji – szkoła durkheimowska, Karl Lamprecht,
New History 56
5. Annales 60
II. Problematyka państwa w tradycji myśli socjologicznej 64
1. Uwagi wstępne 64
2. Perspektywa ewolucjonistyczna 67
3. T eorie konfliktu i podboju 68
4. Marksizm a teoria państwa 71
5. T eorie elit 73
6. Pragmatyzm i psychologizm 75
7. Max Weber i socjologia polityczna 78
8. Debata Miliband – Poulantzas 81
9. Socjologiczne ujęcie nacjonalizmu i państwa narodowego 85
10. Anthony Giddens 87
11. Zakończenie 88
ROZDZIAŁ III
Barrington Moore Jr – państwo i społeczne źródła ewolucji ustrojowej
(socjologia historyczna jako poszukiwanie wzorców przemian modernizacyjnych)
I. Koncepcje Barringtona Moore’a wobec alternatywnych ujęć socjologicznych i prób weryfikacji historycznej 91
1. Wprowadzenie 91
2. T ezy Moore’a 94
3. Stanowiska alternatywne 97
4. John Stephens – weryfikacja historyczna modeli demokracji i autorytaryzmu 101
5. John Stephens – ewolucja w kierunku systemu demokratycznego
w Europie Zachodniej (1870–1939) 104
6. Konkluzje dotyczące cyklu demokratyzacji – ujęcia Moore’a i Stephensa 110
7. Społeczna geneza autorytaryzmu 110
8. Model autorytarny i konfrontacja historyczna (Włochy, Niemcy,
Austria, Hiszpania) 113
9. Geneza autorytaryzmu. Konkluzje teoretyczne 121
II. Social Origins of Dictatorship and Democracy – państwo i wątki
analizy instytucjonalnej w genezie demokracji 122
1. Uwagi wprowadzające i wstępna próba generalizacji 122
2. Przypadek angielski – kształt faktograficzny 126
3. Anglia – instrumentacja władzy i państwowa reakcja
instytucjonalna 132
4. Francja – części faktograficzne 135
5. Absolutyzm królewski i perspektywy ewolucji systemowej 140
6. Stany Zjednoczone – wojna secesyjna jako odgórna rewolucja
demokratyczna 142
7. Przypadek amerykański – absencja władzy, czy państwo jako
„pokaźny nieobecny" 148
ROZDZIAŁ IV
Liah Greenfeld: państwo – nacjonalizm – progresywność
(socjologia historyczna w wariancie kulturowo-interpretatywnym)
I. Teoretyczny kontekst interpretacji historycznej 153
1. Wprowadzenie 153
2. Nacjonalizm – definicja i podstawowa typologia 156
3. Stanowisko w debacie nad genezą modernizacji 161
4. W poszukiwaniu narodowej genealogii form ustrojowych –
uzasadnienie projektu badawczego „Nationalism" 163
II. Nacjonalizm obywatelski w wariancie indywidualistycznym i kolektywistycznym. Źródła demokracji (Anglia, Francja, Stany Zjednoczone) 165
1. Anglia – pierwsza rewolucja narodowa 165
1.1. Dyskontynuacja jako podstawowy wyznacznik sytuacji
społecznej w Anglii przełomu XV i XVI w.: świeże państwo, nowa religia, nowa elita – źródła anomii 166
1.2. Analiza socjolingwistyczna. Przemiany relacji państwo –
społeczeństwo obywatelskie w nowym języku debaty publicznej 169
2. Francja – państwo i naród w perspektywie długiego trwania.
Trzy identyfikacje i kolektywizm obywatelski 174
2.1. Prenarodowe formy francuskiej identyfikacji. Królestwo Francji,
jako społeczność quasi-eklezjalna 175
2.2. Wiek XVI – zerwanie ciągłości i poszukiwanie wzorca kontynuacji 178
2.3. Nowa integracja – antynomie doktryny królewskiego
absolutyzmu 179
2.4. Powstanie francuskiej świadomości narodowej i jej
polityczne implikacje 181
2.5. Aspekty trwałości w transmisji monarchia – naród 185
3. Stany Zjednoczone – nacjonalizm obywatelsko-indywidualistyczny w
wersji udoskonalonej 187
3.1. Źródła państwowości amerykańskiej. Etap kolonialny
i wojna o niepodległość 189
3.2. Dylematy jedności państwowej 193
ROZDZIAŁ V
Michael Mann – państwo w strukturze „sieci władzy społecznej"
(socjologia historyczna jako teoria cywilizacji)
I. Podstawy stanowiska teoretycznego 199
1. Wprowadzenie 199
2. Główne pojęcia 203
3. Koncepcja władzy 208
II. Analizy historyczne 212
1. Wokół sporu o genezę państwa 212
1.1. Kwestie teoretyczne i dane historyczno-antropologiczne 212
1.2. Wczesne formy państwowe, rozwój i regres –
egzemplifikacje historyczne 220
1.3. Powstanie stratyfikacji, państwa i cywilizacji – procesy uniwersalne i niepowtarzalność zdarzeniowa 224
1.4. Pierwotna organizacja polityczna w ramach cywilizacji
wieloskładnikowej – ilustracja faktograficzna
przedstawionych wątków teoretycznych 226
1.5. Krytyka koncepcji orientalnego despotyzmu 229
2. Państwo antyczne i progresywne – przykład generalizacji
dotyczącej zjawisk występujących w historycznej makroskali 232
Zako ńczenie
Historyczno-socjologiczna koncepcja państwa
1. Uwagi teoretyczne 247
2. Autonomiczna władza państwa w ujęciu Michaela Manna 250
Bibliografia 261
Indeks osobowy 271
Summary: The State and Social Change in the Theories
of American Historical Sociology 275
ROZDZIAŁ I
Geneza i rozwój amerykańskiej socjologii historycznej –
stanowisko teoretyczne i podstawowa orientacja badawcza
1. Wczesna socjologia i perspektywa historycystyczna 15
2. Empiryczny prezentyzm w tradycji amerykańskich nauk społecznych 18
3. Początki socjologii historycznej w Stanach Zjednoczonych –
kontekst naukowy i kulturowy 21
4. Pierwsza próba bilansu i typologia postaw badawczych 30
5. Ciągłość czy zmiana paradygmatyczna – sytuacja współczesna
w obszarze teorii 36
6. Główne kierunki eksploracji i przedmiotowy zakres
zainteresowań 39
ROZDZIAŁ II
Państwo jako przedmiot historiografii i myśli socjologicznej
I. Przemiany modelu historiografii 45
1. Wprowadzenie 45
2. Przełom oświeceniowy 48
3. Niemiecki historyzm i apogeum historii politycznej 52
4. Nurty depolityzacji – szkoła durkheimowska, Karl Lamprecht,
New History 56
5. Annales 60
II. Problematyka państwa w tradycji myśli socjologicznej 64
1. Uwagi wstępne 64
2. Perspektywa ewolucjonistyczna 67
3. T eorie konfliktu i podboju 68
4. Marksizm a teoria państwa 71
5. T eorie elit 73
6. Pragmatyzm i psychologizm 75
7. Max Weber i socjologia polityczna 78
8. Debata Miliband – Poulantzas 81
9. Socjologiczne ujęcie nacjonalizmu i państwa narodowego 85
10. Anthony Giddens 87
11. Zakończenie 88
ROZDZIAŁ III
Barrington Moore Jr – państwo i społeczne źródła ewolucji ustrojowej
(socjologia historyczna jako poszukiwanie wzorców przemian modernizacyjnych)
I. Koncepcje Barringtona Moore’a wobec alternatywnych ujęć socjologicznych i prób weryfikacji historycznej 91
1. Wprowadzenie 91
2. T ezy Moore’a 94
3. Stanowiska alternatywne 97
4. John Stephens – weryfikacja historyczna modeli demokracji i autorytaryzmu 101
5. John Stephens – ewolucja w kierunku systemu demokratycznego
w Europie Zachodniej (1870–1939) 104
6. Konkluzje dotyczące cyklu demokratyzacji – ujęcia Moore’a i Stephensa 110
7. Społeczna geneza autorytaryzmu 110
8. Model autorytarny i konfrontacja historyczna (Włochy, Niemcy,
Austria, Hiszpania) 113
9. Geneza autorytaryzmu. Konkluzje teoretyczne 121
II. Social Origins of Dictatorship and Democracy – państwo i wątki
analizy instytucjonalnej w genezie demokracji 122
1. Uwagi wprowadzające i wstępna próba generalizacji 122
2. Przypadek angielski – kształt faktograficzny 126
3. Anglia – instrumentacja władzy i państwowa reakcja
instytucjonalna 132
4. Francja – części faktograficzne 135
5. Absolutyzm królewski i perspektywy ewolucji systemowej 140
6. Stany Zjednoczone – wojna secesyjna jako odgórna rewolucja
demokratyczna 142
7. Przypadek amerykański – absencja władzy, czy państwo jako
„pokaźny nieobecny" 148
ROZDZIAŁ IV
Liah Greenfeld: państwo – nacjonalizm – progresywność
(socjologia historyczna w wariancie kulturowo-interpretatywnym)
I. Teoretyczny kontekst interpretacji historycznej 153
1. Wprowadzenie 153
2. Nacjonalizm – definicja i podstawowa typologia 156
3. Stanowisko w debacie nad genezą modernizacji 161
4. W poszukiwaniu narodowej genealogii form ustrojowych –
uzasadnienie projektu badawczego „Nationalism" 163
II. Nacjonalizm obywatelski w wariancie indywidualistycznym i kolektywistycznym. Źródła demokracji (Anglia, Francja, Stany Zjednoczone) 165
1. Anglia – pierwsza rewolucja narodowa 165
1.1. Dyskontynuacja jako podstawowy wyznacznik sytuacji
społecznej w Anglii przełomu XV i XVI w.: świeże państwo, nowa religia, nowa elita – źródła anomii 166
1.2. Analiza socjolingwistyczna. Przemiany relacji państwo –
społeczeństwo obywatelskie w nowym języku debaty publicznej 169
2. Francja – państwo i naród w perspektywie długiego trwania.
Trzy identyfikacje i kolektywizm obywatelski 174
2.1. Prenarodowe formy francuskiej identyfikacji. Królestwo Francji,
jako społeczność quasi-eklezjalna 175
2.2. Wiek XVI – zerwanie ciągłości i poszukiwanie wzorca kontynuacji 178
2.3. Nowa integracja – antynomie doktryny królewskiego
absolutyzmu 179
2.4. Powstanie francuskiej świadomości narodowej i jej
polityczne implikacje 181
2.5. Aspekty trwałości w transmisji monarchia – naród 185
3. Stany Zjednoczone – nacjonalizm obywatelsko-indywidualistyczny w
wersji udoskonalonej 187
3.1. Źródła państwowości amerykańskiej. Etap kolonialny
i wojna o niepodległość 189
3.2. Dylematy jedności państwowej 193
ROZDZIAŁ V
Michael Mann – państwo w strukturze „sieci władzy społecznej"
(socjologia historyczna jako teoria cywilizacji)
I. Podstawy stanowiska teoretycznego 199
1. Wprowadzenie 199
2. Główne pojęcia 203
3. Koncepcja władzy 208
II. Analizy historyczne 212
1. Wokół sporu o genezę państwa 212
1.1. Kwestie teoretyczne i dane historyczno-antropologiczne 212
1.2. Wczesne formy państwowe, rozwój i regres –
egzemplifikacje historyczne 220
1.3. Powstanie stratyfikacji, państwa i cywilizacji – procesy uniwersalne i niepowtarzalność zdarzeniowa 224
1.4. Pierwotna organizacja polityczna w ramach cywilizacji
wieloskładnikowej – ilustracja faktograficzna
przedstawionych wątków teoretycznych 226
1.5. Krytyka koncepcji orientalnego despotyzmu 229
2. Państwo antyczne i progresywne – przykład generalizacji
dotyczącej zjawisk występujących w historycznej makroskali 232
Zako ńczenie
Historyczno-socjologiczna koncepcja państwa
1. Uwagi teoretyczne 247
2. Autonomiczna władza państwa w ujęciu Michaela Manna 250
Bibliografia 261
Indeks osobowy 271
Summary: The State and Social Change in the Theories
of American Historical Sociology 275
