1. Teoretyczne aspekty międzynarodowych migracji 13
1.1. Istota i definicja migracji międzynarodowych 13
1.2. Formy i warianty migracji 21
1.3. Uwarunkowania ruchów migracyjnych w świetle wybranych teorii migracji międzynarodowych 31
1.4. Skutki międzynarodowych migracji ekonomicznych 51
2. Skala i kierunki międzynarodowych migracji ekonomicznych 61
2.1. Kierunki międzynarodowych migracji, a także ich rozmiary i dynamika 61
2.2. Struktura ruchów migracyjnych w świecie 64
2.3. Struktura migrantów w poszczególnych regionach geograficznych 73
2.4. Tendencje demograficzne na świecie 75
2.5. Wybrane przykłady wpływu międzynarodowych migracji na gospodarkę światową 77
3. Demograficzne i instytucjonalne determinanty przepływów osób w Unii Europejskiej 93
3.1. Tendencje demograficzne i cykl starzenia się społeczeństw w UE 93
3.2. Swoboda przepływu osób w UE 98
3.3. Polityka imigracyjna UE względem państw trzecich 109
3.3.1. Prawne podstawy współpracy w zakresie legalnej imigracji 110
3.3.2. Współpraca w zakresie nielegalnej imigracji 115
3.4. Wspólnotowy program pozyskiwania wykwalifikowanych imigrantów 116
4. Przepływy osób w Unii Europejskiej 121
4.1. Powiększenia UE a migracje wewnętrzne 121
4.2. Poziom i dynamika migracji międzynarodowych w UE w latach 2000–2010 128
4.3. Struktura geograficzna migracji w UE 137
4.4. Struktura migracji według płci, wieku i wykształcenia 143
5. Ocena uwarunkowań migracji w Unii Europejskiej 155
5.1. Ogólna sytuacja gospodarcza w UE-27 155
5.2. Analiza rynków pracy w krajach UE-27 w latach 2000–2010 162
5.2.1. Zatrudnienie 162
5.3. Ocena instrumentów polityk imigracyjnych wybranych krajów UE wobec imigrantów ekonomicznych 188
6. Ocena skutków migracji dla gospodarek Unii Europejskiej 205
6.1. Wpływ imigracji na wzrost gospodarczy 205
6.2. Imigracja a dobrobyt w kraju przyjmującym 208
6.3. Wpływ imigracji na rynek pracy 209
6.3.1. Wpływ imigracji na płace i zatrudnienie 211
6.3.2. Wpływ imigracji na bezrobocie 215
6.3.3. Wpływ imigracji na wielkość zasobów pracy 217
6.4. Wpływ emigracji na gospodarkę kraju wysyłającego 219
Zakończenie 225
Bibliografia 229
Aneks 247
Spis rysunków i tabel 249