„Rozstanie z tożsamością" jest trzecią książką Ivana Čolovicia z procesu esejów antropologicznych o tożsamości. Pierwsza to „Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej" (1997, wyd. Pol. 2001), druga „Bałkany - terror kultury.
dobór esejów" (2008, wyd. Pol. 2007). Tożsamością w rozumieniu narodowej Čolović zainteresował się jednak wcześniej, badając związki między folklorem, polityką i jugosłowiańskimi wojnami końca XX wieku.
Temu poświęcona jest jego książka „Bordelj ratnika" (1993, „Burdel wojownika"), przede wszystkim zamieszczony w niej tekst „Tożsamość tożsamości" mówiący o różnorodnych znaczeniach i interpretacjach tego terminu.
Dopiero w wydawanym aktualnie, zamykającym cykl tomie, którego głównym tematem jest polityka tożsamości, tożsamościowy dyskurs, odejścia i powroty tożsamościowe w służbie przeróżnych systemów politycznych, termin ten znalazł się w tytule, lecz w zestawieniu z rozstaniem, pożegnaniem.
Čolović bowiem uważa, iż jako kategoria identyfikacyjna pojęcie to niczemu już nie służy, ponieważ nie można stworzyć modelu tożsamości narodowej udoskonalonego, proponuje nacjonalizm. Takiego, który uwzględniałby złożoność, pluralizm, hybrydyczność i dynamikę tożsamości, a tym samym pomógł jej, żeby stała się tolerancyjna, szanująca różnice pomiędzy ludźmi.
Nie da się sprawić, żeby przestała być nieusuwalnym, potężnym „klejem", łączącym wspólnotę. Tożsamość narodowa, etniczna i kulturowa w wydaniu serbskim pochodzi z XIX wieku. I jako taka się wyczerpała.
Tom „Rozstanie z tożsamością" gromadzi 14 esejów o najróżniejszym charakterze - teoretycznych i eseistycznych, naukowych i literackich, powstałych w latach 2010–2013. Kilka z nich to komentarze do przykładów dyskursu tożsamościowego, przywołującego tożsamość narodową i sławiącego ją jako zrozumiałą samą poprzez się, czyli świętą, w innych jest ona domyślną, niepodważalną osią życia politycznego.
Čolović, jak we wszystkich swoich pracach, opiera się na przykładach znalezionych w mediach, cytuje liderów politycznych, dziennikarzy, pisarzy, duchownych i zbrodniarzy wojennych. Z tych tekstów, niekiedy pełnych ironii, sarkazmu i bólu, niekiedy będących staranną analizą antropologiczną, wyłania się droga, jaką w imię „obrony" własnej tożsamości, niezależności, swojej wspaniałej kultury i historii Serbia przeszła przez wojnę do miejsca, w którym jest teraz na politycznej mapie Europy.
Książkę Čolovicia czyta się tak, jakby opowiadała nie tylko o Serbii. Nacjonalizm silnie związany z takim rozumieniem i taką praktyką tożsamości narodowej jest ostrzeżeniem dla wielu innych społeczeństw i państw.
Także dla nas. Poprzednie książki Čolovicia z tego cyklu, które zostały wydane w Polsce, weszły do lektur na wydziałach humanistycznych wielu polskich uczelni, autor był wielokrotnie zapraszany na wykłady gościnne i debaty.
Jest u nas ceniony i niezwykle lubiany wśród badaczy, studentów i czytelników intersujących się kulturą i historią. Jesteśmy przekonani, że „Rozstanie z tożsamością" zostanie przyjęte w Polsce tak gorąco, jak jego poprzednie książki.
