Książka Justyny Balisz-Schmelz Przeszłość niepokonana. Sztuka niemiecka po 1945 roku jako przestrzeń i medium pamięci jest pierwszym opracowaniem tej problematyki na gruncie polskim. Co niebanalne, pod wieloma względami wydaje się pionierska także z perspektywy niemieckiej historii sztuki, w ramach której do tej pory nie powstała monografia poświęcona temu zagadnieniu. Jak uwydatnia autorka, nie chodzi o sztukę po Holokauście, ale o recepcję drugiej wojny światowej we wszelkich jej przejawach, co dotychczas umykało uwadze badaczy, skoncentrowanych przeważnie na analizie traumy wynikającej z Shoah. Wart podkreślenia jest również fakt, że dzięki tej książce na gruncie polskiej humanistyki po raz pierwszy udał się proces unarzędziowienia teorii pamięciologicznych obojga Assmannów, głównie zaś Aleidy Assmann w analizach wybranych dzieł sztuki. Metodologia w ujęciu Justyny Balisz-Schmelz stała się kluczem do stawiania pytań i rozumienia, a nie jedynie zewnętrznym „rynsztunkiem”, który nie znajdowałby użycia na poziomie analitycznym. Autorka przepracowuje teorie Assmannów w taki bowiem sposób, iż działają one równocześnie w makro-, jak i w mikroskali, co stanowi doskonałe uzupełnienie wydanych nareszcie po polsku fundamentalnych tekstów Assmannów.
Z recenzji dr hab. Marty Smolińskiej, prof. UAP
