Sięgając do przeszłości, Joanna Talewicz-Kwiatkowska stara się ułatwić czytelnikowi zrozumie-nie specyfiki kulturowej, a zarazem wielości problemów, z jakimi boryka się zbiorowość romska w dążeniu do ukształtowania ponadlokalnej wspólnoty – społeczności o charakterze narodowym.
Autorka omawia politykę państwową, regulacje prawne i programy posiadające na celu poprawienie sytuacji tej społeczności; analizuje także ich rezultaty. Przedstawia, jak wielkim utrudnieniem w podejmowaniu sprawnych działań poprzez unijne i polskie instytucje jest niedostatek wiedzy członków społeczności romskiej na temat rysujących się przed nią możliwości i przysługujących jej praw.
Ten stan rzeczy jest efektem nie tylko poziomu edukacji, lecz także działalności niektórych liderów ograniczających dostęp do takiej wiedzy. Joanna Talewicz-Kwiatkowska identyfikuje się z badaną poprzez siebie społecznością romską, wyszła z niej, a zarazem do niej należy.
Z jednej strony, będąc wewnątrz, miała możliwość uzyskania pełniejszej wiedzy, nieograniczanej postrzeganiem jej jako osoby obcej. Z drugiej jednak strony utrudniało jej to zapewne obiektywne ujęcie różnych kwestii z przeszłości, ale też czasów współczesnych.
Ta dwoistość sytuacji wyostrzała także problemy etyczne – lojalność wobec grupy skłaniała do unikania poruszania pewnych spraw, rzetelność badawcza wymagała mówienia i przedstawiania uzyskanej wiedzy bez jej cenzurowania.
Joanna Talewicz-Kwiatkowska rewelacyjnie poradziła sobie z tym dylematem; dzięki czemu powstała wyjątkowo wartościowa praca, nieszablonowa w polskiej literaturze dotyczącej Romów. Prof. Dr hab. Lech Mróz
