Prezentowana praca przedstawia dorobek polskiej twórczości literackiej w zakresie dramatu, od czasu powstania pierwszych utworów, które możemy zaliczyć do tego gatunku literackiego, aż do współczesności. Ukazując dzieje dramaturgii polskiej od jej początków aż do współczesności, starałem się zaprezentować jej rozwój osiągalnie wyczerpująco; mam jednak świadomość, iż wielu twórców i dużo ważnych dzieł pominąłem. Moim głównym celem była w tym wypadku jednak nie tyle sama dramaturgia, co kwestia możliwości jej rozwoju w historii Polski.
Ograniczenie pracy tylko do jednej dziedziny twórczości literackiej z pewnością zubaża ogląd dorobku twórczego wielu wybitnych twórców, tym bardziej, że wielu z nich w tym gatunku literackim nie czuło się najlepiej. Nie pisałem jednak historii literatury, ale tylko jednego z gatunków literackich – dramatu. Tego, który – moim zdaniem – potrafi nam najwięcej powiedzieć o niepokojach moralnych swoich czasów, przekazać prawdę o ludziach i ich emocjach.
Pracę tę pisałem dokonując samodzielnej analizy polskiej twórczości dramatycznej oraz korzystając z pracy historyków literatury, którzy wcześniej podejmowali działania w tym kierunku. Jest przecież rzeczą jasną,stwarzając syntezę obejmującą tak rozległe zagadnienie, korzystać musiałem z wielu artykułów i opracowań innych autorów. Niemało zaprezentowanych tu spostrzeżeń, moim zdaniem, optymalnych ocen odnośnie do twórczości poszczególnych pisarzy czy potężnych dzieł zapożyczyłem od innych krytyków i teoretyków literatury, czasami ukazujem poglądy kontrowersyjne, w miarę możności demonstrujem własne stanowisko. Starałem się dotrzeć do wszystkich omawianych tu dramatów, choć – co oczywiste – niektórym z nich mogłem poświęcić niedużo uwagi. Niewątpliwie też, nawet wspierając się przemyśleniami innych autorów – nie dostrzegłem wszystkich aspektów omawianego tematu.
Książka ta może służyć pomocą studentom polonistyki, uczniom liceów (zwłaszcza o profilu humanistycznym), myślę, że zainteresuje jeszcze każdego miłośnika literatury. Obserwując rozwój dramaturgii, możemy bowiem dostrzec, jak zmieniało się nasze społeczeństwo, jego zainteresowania, idee a choćby stosunek do wartości. Wielu autorów sztuk dążyło wręcz do tego, aby nie tylko te zmiany opisywać, ale by na nie bezpośrednio wpływać. Ważną częścią tej pracy jest zamieszczona bibliografia i przypisy, które pozwolą bardziej zainteresowanym poczynić dalsze kroki w poznaniu tak nadzwyczajniej aktywności twórczej, jaką jest dramaturgia.
Każde omówienie jest z konieczności wyborem. Jest to pierwsze (fachowe) wydanie tej książki. W kolejnych, jeśli czas mi na nie pozwoli, postaram się uwzględnić krytyczne uwagi czytelników. Szczególnie na nie liczę i z góry za wszystkie dziękuję.
Wojciech Kotlarz - fragment Wstępu
Spis treści
Wstęp 6
Rozdział I 10
Okres piastowski 10
Początki dramatu liturgicznego 16
Misterium 21
Moralitet 28
Widowiska parateatralne 30
Rozdział II 34
Polska Jagiellonów 34
Początki Renesansu w Polsce 44
Moralitet w polskim renesansie 50
Dialogi XVI i pierwszej połowy XVII wieku 58
Rozdział III 67
Epoka królów elekcyjnych 67
Pełny Renesans 68
Barok 84
Oświecenie 130
Drama mieszczańska 171
Rozdział IV 178
Rozbiory 178
Romantyzm 193
Epoka czy konwencja? 244
Aleksander Fedro 246
Józef Korzeniowski 255
Pozytywizm 259
Dramaty historyczne 296
„Dramat ludowy" pod koniec XIX i na początku XX wieku 304
Obok głównego nurtu 310
Młoda Polska 314
Rozdział V 385
Dwudziestolecie międzywojenne 385
Rozdział VI 488
Dramat i teatr polski po II wojnie światowej - PRL 488
Lata 1944 – 1956 488
Lata 1957 – 1970 543
Lata 1971 – 1989 584
Rozdział VII 626
III RP – Dramaturgia polska po roku 1989 626
Zakończenie 667
Bibliografia 670
