Przyrzeczenie harcerskie

Każdy instruktor, który, chcąc zrozumieć i docenić swoiste atrybuty i wielorakie funkcje harcerskiego przyrzeczenia, powinien najpierw sięgnąć do jego historii. Nie tylko po to, by uczynić zadość starej rzymskiej maksymie, iż „historia jest nauczycielką życia", lecz także i w tym celu, aby pogłębić swoją świadomość historyczną z korzyścią dla pełnienia harcerskiej służby. Wzbudzony w latach 1980–1981 spór instruktorski wokół harcerskiego przyrzeczenia, choć skoncentrowany w głównej mierze na jego aspekcie ideowym, z całą wyrazistością ujawnił szereg luk w wiedzy historycznej wśród harcerskich wychowawców. Najróżniejsze złożyły się na to przyczyny: – subiektywne, jak np. Niechęć do wnikania w przeszłość lub świadome pomijanie niektórych faktów historycznych w celu wyeksponowania własnej interpretacji danego zagadnienia; – obiektywne – w postaci braku dostępu do źródeł i opracowań historycznych czy przekazywanie poprzez niektórych autorów, zapewne częściowo na skutek cenzury politycznej, błędnych lub celowo zafałszowanych informacji. Mam nadzieję, że niniejsze rozważania historyczne pomogą w wyeliminowaniu powyższych barier. Ucichły już wielki o harcerski rodowód. Nie wzbudza dziś emocji problem, kiedy zaczęła się historia ruchu harcerskiego. W tej sprawie różnice w poglądach pokoleń instruktorów uległy na szczęście zatarciu. Postanowiłem przy pomocy metody historyczno-rozwojowej przyjrzeć się jednemu z najmocniej stanowczych w ruchu skautowym i harcerskim zjawisk wychowawczych, aby stworzyć pomost do zrozumienia toczących się wokół niego sporów i kontrowersji. Historia jest tylko próbą wyjaśnienia za pomocą słów i symboli zdarzeń, o których przypuszczamy, iż miały w rzeczywistości miejsce. Wytworzenie właściwej relacji pomiędzy zapisanymi symbolami a rzeczywistymi faktami jest za każdym razem sprawą konwencji. Już sam język, ze wszystkimi swoimi ograniczeniami stanowi barierę w opisaniu zdarzeń takimi, jakimi były w rzeczywistości. Moje intencje w pisaniu tej książki były istotnie skromniejsze. Kiedy pisałem ją kilkadziesiąt lat temu, w okresie restrykcyjnej cenzury i totalitarnych ograniczeń, zdawałem sobie sprawę z tego, iż może zachęcić instruktorów harcerskich do namysłu, uruchomić refleksję i zadumę nad przyrzeczeniem harcerskim w trosce o tradycję i tożsamość narodową i o skuteczność wychowawczą słowa. Uważałem, że jeśli na jego treść zostanie zwrócona pokaźniejsza uwaga wśród osób składających przyrzeczenie harcerskie, jak i je odbierających, czy będących świadkami tego wydarzenia i w związku z nim ponoszących szczególną odpowiedzialność, to książka spełni swoją rolę. To właśnie na tle tezy, iż powinniśmy próbować wziąć na swoje barki ciężar spuścizny historycznej, zawarty pod wywoławczym hasłem „harcerstwo"2, zrodziła się konieczność uzyskania odpowiedzi na kilka pytań: 1. Skąd została zaczerpnięta pierwsza formuła przyrzeczenia harcerskiego? 2. Ile było redakcji pierwowzoru harcerskiego przyrzeczenia? Kiedy, przez kogo i z jakimi kryteriami zostały zatwierdzone i wdrożone w życie? 3. Czego dotyczyły kolejne transformacje przyrzeczeń i jakie złożyły się na to przyczyny? 4. Dlaczego w dziejach harcerstwa nie mogła obowiązywać jedna formuła przyrzeczenia harcerskiego? W swoich dociekaniach opieram się na periodyzacji historii harcerstwa Olgierda Fietkiewicza i Mariana Miszczuka, którzy wyodrębnili w dziejach naszego ruchu cztery zasadnicze okresy: 1. I okres, obejmujący lata 1909–1918, od powstania skautingu w podzielonej zaborami Polsce po odzyskanie przez kraj niepodległości; 2. II okres, obejmujący lata 1918–1939, od powstania II Rzeczypospolitej po okres przygotowań obronnych we wrześniu 1939 roku; 3. III okres, obejmujący lata 1939–1945, czas II wojny światowej; 4. IV okres, obejmujący lata po II wojnie światowej od 1945 roku do 1989 uzupełniając je o okres III RP, a więc obejmujący lata 1990–2005.

Tytuł Przyrzeczenie harcerskie Podtytuł Historia. Metodyka. Manipulacje Autor Bogusław Śliwerski Język polski Wydawnictwo Impuls ISBN 978-83-7587-009-1 Rok wydania 2009 Kraków Wydanie 1 liczba stron 238 Format pdf Spis treści Wstęp; 9

Rozdział I
Angielskie pierwowzory przyrzeczeń; 13

1. Konstrukcja formalna i samowychowawczy sens przyrzeczenia skautów angielskich; 17

2. Obrzęd przyrzeczenia skautów angielskich; 21

3. Wychowawcze aspekty przyrzeczenia skautów angielskich; 23

Rozdział II
Geneza i ewolucja przyrzeczenia polskich skautów w latach 1909–1918; 25

1. Różne wersje przyrzeczeń polskich skautów; 27

2. Ideowy i wychowawczy aspekt przyrzeczenia skautowego; 37

3. Obrzęd przyrzeczenia skautów polskich; 43

4. Pierwsza, oficjalna rota przyrzeczenia skautowego; 45

5. Ideowe i osobotwórcze aspekty pierwszej redakcji przyrzeczenia; 47

6. Obrzęd ceremonii przyrzeczenia skautek krakowskich; 53

7. Inne wersje rot Przyrzeczeń; 55

Rozdział III
Istota harcerskich przyrzeczeń w latach 1918–1939; 59

1. Ideowe, polityczne i wychowawcze przesłanki roty przyrzeczenia; 63

2. Przyrzeczenie w Czerwonym Harcerstwie; 67

3. Trzecia, oficjalna wersja przyrzeczenia harcerskiego w okresie II RP i geneza jej zmian ideowych; 69

4. Przykłady ceremonii przyrzeczenia harcerskiego; 73

5. Wychowawcze funkcje przyrzeczenia harcerskiego; 79

6. Inne wersje harcerskich przyrzeczeń w okresie międzywojennym; 83

Rozdział IV
Geneza i istota harcerskich przyrzeczeń w latach 1939–1945; 85

1. Przyrzeczenie Szarych Szeregów; 87

2. Obrzęd przyrzeczenia w warunkach konspiracji; 91

3. Inne wersje przyrzeczeń w okresie okupacji; 93