Tytuł Bezpieczeństwo lotnictwa cywilnego Podtytuł Aspekty współpracy międzynarodowej Autor Marian Bujnowski Język polski Wydawnictwo Scholar ISBN 978-83-7383-813-0 Rok wydania 2016 Warszawa Wydanie 1 liczba stron 332 Format pdf Spis treści Spis treści
Wykaz skrótów 9
Podziękowanie 15
Wprowadzenie 17
Rozdział 1. Główne zagrożenia bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego –
charakter i źródła 21
1. Pojęcie bezpieczeństwa lotniczego 21
1.1. Ewolucja myślenia o bezpieczeństwie 22
2. Typy zagrożeń współczesnego lotnictwa cywilnego 24
2.1. Uprowadzenie statku powietrznego 27
2.2. Piractwo powietrzne 28
2.3. Terroryzm powietrzny (lotniczy) – definiowanie zjawiska 29
2.4. Bezprawne zawładnięcie statkiem powietrznym 31
2.5. Akty bezprawnej ingerencji 32
2.6. Akty wymierzone w bezpieczeństwo lotnictwa według kryteriów
europejskich organizacji międzynarodowych 33
2.6.1. Definiowanie aktów bezprawnej ingerencji
w krajowych aktach prawnych 34
2.7. Akty międzynarodowego terroryzmu lotniczego 35
2.8. Terroryzm cybernetyczny 38
3. Części lotnictwa cywilnego wyjątkowo narażone na zagrożenia 40
3.1. „błyskotliwość" statku powietrznego jako celu ataku terrorystycznego 41
3.2. Klasyfikacja uprowadzeń samolotów 42
3.3. Sposoby działania porywaczy i techniki terrorystyczne 43
3.4. Konsekwencje aktów terroru powietrznego 45
4. Źródła zagrożeń współczesnego lotnictwa cywilnego 46
4.1. Pobudki sprawców czynów
przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego 47
4.2. Terroryzm państwowy 48
4.2.1. Państwa zbójeckie 48
4.2.2. Państwa upadłe 49
4.3. Przestępczość zorganizowana 50
4.4. Zagrożenia natury ekonomicznej 52
4.5. Zagrożenia natury operacyjnej i czynniki psychologiczne 57
4.6. Zestrzelenia cywilnych samolotów pasażerskich 60
4.6.1. Niezamierzone zestrzelenie cywilnych statków powietrznych 65
4.6.2. Zestrzelenie boeinga 777 Malezyjskich Linii Lotniczych
(lot mh17) 66
4.7. Zagrożenia ze strony bezzałogowych statków powietrznych 74
4.8. Zniszczenie cywilnego statku powietrznego
ze względów bezpieczeństwa 79
4.9. Niebezpieczne „gry i zabawy" 79
4.9.1. Gry wojenne –
niebezpieczne zachowania wojskowych statków powietrznych 80
4.9.2. Zabawy laserami 83
5. Podsumowanie. 84
Rozdział 2. Uwarunkowania zapewnienia
bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego:
polityczne, organizacyjne, prawne i ekonomiczne 86
1. Podmioty uczestniczące we współpracy międzynarodowej i ich rola
w zapewnieniu bezpieczeństwa lotniczego 87
1.1. Rola państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa lotniczego 89
1.1.1. Prawa państwa wynikające z konwencji chicagowskiej 89
1.1.2. Zobowiązanie państwa
do zapewnienia bezpieczeństwa lotnictwa 90
1.1.3. Realizowanie międzynarodowych norm i zaleceń ICAO
przez państwo 91
1.1.4. Funkcje państwa
w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa lotniczego 92
1.2. Organizacje międzyrządowe, alianse lotnicze i stowarzyszenia
pracownicze i środowiskowe wobec problemu zagrożeń lotnictwa 98
2. Istota i obszary współdziałania 100
2.1. Status bezpieczeństwa w regulacjach organizacji lotniczych 100
2.2. Płaszczyzny i zakres współdziałania 101
2.2.1. Płaszczyzny współdziałania w wymiarze globalnym 103
2.2.2. Biura Regionalne ICAO 115
2.2.3. Regionalne Grupy Bezpieczeństwa Lotniczego 117
2.2.4. Programy współpracy w zakresie bezpieczeństwa
operacyjnego i ciągłej zdatności do lotu 117
2.2.5. Regionalne organizacje
kontrolujące bezpieczeństwo lotnicze 121
2.2.6. Regionalne organizacje
badania wypadków i incydentów lotniczych 122
2.2.7. Program współpracy technologicznej Icao 123
2.2.8. Fundusz bezpieczeństwa lotniczego 124
2.2.9. Sieć Wzajemnej Pomocy w Sprawach Bezpieczeństwa 125
2.2.10. Państwa, producenci sprzętu i fundacje
w budowaniu systemu bezpieczeństwa. 126
2.2.11. Współpraca w zakresie bezpieczeństwa na lotniskach 133
2.2.12. Współpraca w zakresie zagrożeń
powodowanych przemieszczającym się pyłem wulkanicznym 137
2.2.13. Współpraca w zakresie przeciwdziałania
przemęczeniu załóg lotniczych 139
2.2.14. Współpraca międzynarodowa
w sytuacji zagrożenia zdrowia publicznego 141
2.2.15. Współpraca w przewozie tworzyw niebezpiecznych 143
2.2.16. Współpraca w zakresie podniesienia poziomu
znajomości lotniczego języka angielskiego 145
2.2.17. Współpraca w zakresie polityki kadrowej
specjalistów lotniczych 146
2.3. Zrzeszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego 147
2.3.1. Działania IATA na rzecz bezpieczeństwa i ochrony lotnictwa 148
2.3.2. Bezpieczeństwo – wspólny cel 151
2.3.3. Aktywność międzynarodowa 152
2.3.4. Działalność szkoleniowa 155
2.3.5. Procedury operacyjne 155
2.3.6. Gromadzenie i wymiana danych 156
2.3.7. Działalność publikacyjna 156
2.4. Grupa Banku Światowego 157
2.4.1. Współpraca WBG z ICAO 158
2.4.2. Perspektywiczne działania WBG 159
2.4.3. Charakterystyka regionów i przykłady
ważniejszych projektów lotniczych realizowanych poprzez WBG 160
2.4.4. Międzynarodowa Korporacja Finansowa 167
2.4.5. Partnerstwo publiczno-prywatne 171
2.4.6. Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji 172
2.5. Działania na rzecz bezpieczeństwa lotniczego
podejmowane w Europie 172
2.5.1. Filary europejskiej polityki bezpieczeństwa lotniczego 173
2.5.2. Współpraca państw
w ramach systemu bezpieczeństwa lotniczego w UE 175
2.5.3. Działalność międzynarodowa UE
w zakresie bezpieczeństwa lotniczego 178
2.5.4. Inicjatywa SKYbrary – świeże podejście
do współpracy w zakresie bezpieczeństwa lotniczego 184
3. Uwarunkowania współdziałania 185
3.1. Uwarunkowania polityczne 186
3.2. Uwarunkowania ekonomiczne 192
4. Podsumowanie 197
Rozdział 3. Współdziałanie międzynarodowe w zapewnieniu bezpieczeństwa
lotnictwa cywilnego. Zasady i formy 201
1. Międzynarodowe lotnicze umowy dwustronne 203
1.1. Słabe strony międzynarodowych dwustronnych umów lotniczych. 204
2. Lotnicze umowy wielostronne 206
3. Umowy lotnicze zawierane przez państwa członkowskie Unii Europejskiej 208
3.1. Geneza 208
3.2. Implikacje orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 210
3.3. Metodologia negocjacji umów dwustronnych w Unii Europejskiej 211
3.4. Umowy lotnicze negocjowane na poziomie wspólnotowym 214
3.5. Porozumienia zawarte przez EASA 216
4. Programy międzynarodowej współpracy 218
4.1. Europejskie programy i plany współpracy 219
4.1.1. Europejski program bezpieczeństwa lotniczego 219
4.1.2. Europejski plan bezpieczeństwa lotniczego 220
4.1.3. Wspólnotowy program oceny bezpieczeństwa
zagranicznych statków powietrznych 222
5. Podsumowanie 224
Rozdział 4. Kierunki i tendencje rozwoju współdziałania
i współpracy międzynarodowej w zapewnianiu bezpieczeństwa
lotnictwa cywilnego 226
1. Promowanie polityki bezpieczeństwa 227
2. Poszukiwanie konsensusu 228
3. Międzysektorowa współpraca międzynarodowa 230
4. Kształtowanie jednostajnego systemu bezpieczeństwa
lotnictwa cywilnego 232
4.1. Znaczenie rzetelnej danych 235
4.2. Kontrola stosowania międzynarodowych standardów 237
4.3. Zapewnianie wysokiego poziomu raportowania 238
4.4. Podwyższanie sprawności ochrony lotnictwa cywilnego 239
5. Polityka organizacji branżowych 240
6. Szkolenie personelu 241
7. Systemy bezzałogowych statków powietrznych a bezpieczeństwo lotnicze 243
8. Międzynarodowa współpraca na rzecz bezpieczeństwa lotniczego w Europie 244
9. Podsumowanie 247
Rozdział 5. Polska w systemie międzynarodowej współpracy
w zapewnieniu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 250
1. Działalność instytucji i organizacji międzynarodowych
w zakresie bezpieczeństwa lotniczego – z udziałem Polski 250
1.1. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego 251
1.2. Europejska Konferencja Lotnictwa Cywilnego 252
1.3. Eurocontrol 254
1.4. Środkowoeuropejska Grupa Rotacyjna 256
1.5. Grupa Wyszehradzka 257
1.6. Zrzeszenie Władz Lotniczych 258
2. Polska we współpracy międzynarodowej
w zakresie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 259
2.1. Uprawnienia organów polskiej administracji rządowej do współpracy
międzynarodowej w zakresie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 259
2.2. Postawa i zaangażowanie Polski we współpracę międzynarodową
w zakresie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 261
2.3. Działalność polskiej władzy lotniczej na forum międzynarodowym 265
3. Doświadczenia i wnioski wynikające z dotychczasowej współpracy
międzynarodowej Polski w zakresie bezpieczeństwa lotniczego 268
4. Podsumowanie 270
Zakończenie 273
Bibliografia 281
Aneksy 299
Indeks nazwisk 329
Wykaz skrótów 9
Podziękowanie 15
Wprowadzenie 17
Rozdział 1. Główne zagrożenia bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego –
charakter i źródła 21
1. Pojęcie bezpieczeństwa lotniczego 21
1.1. Ewolucja myślenia o bezpieczeństwie 22
2. Typy zagrożeń współczesnego lotnictwa cywilnego 24
2.1. Uprowadzenie statku powietrznego 27
2.2. Piractwo powietrzne 28
2.3. Terroryzm powietrzny (lotniczy) – definiowanie zjawiska 29
2.4. Bezprawne zawładnięcie statkiem powietrznym 31
2.5. Akty bezprawnej ingerencji 32
2.6. Akty wymierzone w bezpieczeństwo lotnictwa według kryteriów
europejskich organizacji międzynarodowych 33
2.6.1. Definiowanie aktów bezprawnej ingerencji
w krajowych aktach prawnych 34
2.7. Akty międzynarodowego terroryzmu lotniczego 35
2.8. Terroryzm cybernetyczny 38
3. Części lotnictwa cywilnego wyjątkowo narażone na zagrożenia 40
3.1. „błyskotliwość" statku powietrznego jako celu ataku terrorystycznego 41
3.2. Klasyfikacja uprowadzeń samolotów 42
3.3. Sposoby działania porywaczy i techniki terrorystyczne 43
3.4. Konsekwencje aktów terroru powietrznego 45
4. Źródła zagrożeń współczesnego lotnictwa cywilnego 46
4.1. Pobudki sprawców czynów
przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego 47
4.2. Terroryzm państwowy 48
4.2.1. Państwa zbójeckie 48
4.2.2. Państwa upadłe 49
4.3. Przestępczość zorganizowana 50
4.4. Zagrożenia natury ekonomicznej 52
4.5. Zagrożenia natury operacyjnej i czynniki psychologiczne 57
4.6. Zestrzelenia cywilnych samolotów pasażerskich 60
4.6.1. Niezamierzone zestrzelenie cywilnych statków powietrznych 65
4.6.2. Zestrzelenie boeinga 777 Malezyjskich Linii Lotniczych
(lot mh17) 66
4.7. Zagrożenia ze strony bezzałogowych statków powietrznych 74
4.8. Zniszczenie cywilnego statku powietrznego
ze względów bezpieczeństwa 79
4.9. Niebezpieczne „gry i zabawy" 79
4.9.1. Gry wojenne –
niebezpieczne zachowania wojskowych statków powietrznych 80
4.9.2. Zabawy laserami 83
5. Podsumowanie. 84
Rozdział 2. Uwarunkowania zapewnienia
bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego:
polityczne, organizacyjne, prawne i ekonomiczne 86
1. Podmioty uczestniczące we współpracy międzynarodowej i ich rola
w zapewnieniu bezpieczeństwa lotniczego 87
1.1. Rola państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa lotniczego 89
1.1.1. Prawa państwa wynikające z konwencji chicagowskiej 89
1.1.2. Zobowiązanie państwa
do zapewnienia bezpieczeństwa lotnictwa 90
1.1.3. Realizowanie międzynarodowych norm i zaleceń ICAO
przez państwo 91
1.1.4. Funkcje państwa
w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa lotniczego 92
1.2. Organizacje międzyrządowe, alianse lotnicze i stowarzyszenia
pracownicze i środowiskowe wobec problemu zagrożeń lotnictwa 98
2. Istota i obszary współdziałania 100
2.1. Status bezpieczeństwa w regulacjach organizacji lotniczych 100
2.2. Płaszczyzny i zakres współdziałania 101
2.2.1. Płaszczyzny współdziałania w wymiarze globalnym 103
2.2.2. Biura Regionalne ICAO 115
2.2.3. Regionalne Grupy Bezpieczeństwa Lotniczego 117
2.2.4. Programy współpracy w zakresie bezpieczeństwa
operacyjnego i ciągłej zdatności do lotu 117
2.2.5. Regionalne organizacje
kontrolujące bezpieczeństwo lotnicze 121
2.2.6. Regionalne organizacje
badania wypadków i incydentów lotniczych 122
2.2.7. Program współpracy technologicznej Icao 123
2.2.8. Fundusz bezpieczeństwa lotniczego 124
2.2.9. Sieć Wzajemnej Pomocy w Sprawach Bezpieczeństwa 125
2.2.10. Państwa, producenci sprzętu i fundacje
w budowaniu systemu bezpieczeństwa. 126
2.2.11. Współpraca w zakresie bezpieczeństwa na lotniskach 133
2.2.12. Współpraca w zakresie zagrożeń
powodowanych przemieszczającym się pyłem wulkanicznym 137
2.2.13. Współpraca w zakresie przeciwdziałania
przemęczeniu załóg lotniczych 139
2.2.14. Współpraca międzynarodowa
w sytuacji zagrożenia zdrowia publicznego 141
2.2.15. Współpraca w przewozie tworzyw niebezpiecznych 143
2.2.16. Współpraca w zakresie podniesienia poziomu
znajomości lotniczego języka angielskiego 145
2.2.17. Współpraca w zakresie polityki kadrowej
specjalistów lotniczych 146
2.3. Zrzeszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego 147
2.3.1. Działania IATA na rzecz bezpieczeństwa i ochrony lotnictwa 148
2.3.2. Bezpieczeństwo – wspólny cel 151
2.3.3. Aktywność międzynarodowa 152
2.3.4. Działalność szkoleniowa 155
2.3.5. Procedury operacyjne 155
2.3.6. Gromadzenie i wymiana danych 156
2.3.7. Działalność publikacyjna 156
2.4. Grupa Banku Światowego 157
2.4.1. Współpraca WBG z ICAO 158
2.4.2. Perspektywiczne działania WBG 159
2.4.3. Charakterystyka regionów i przykłady
ważniejszych projektów lotniczych realizowanych poprzez WBG 160
2.4.4. Międzynarodowa Korporacja Finansowa 167
2.4.5. Partnerstwo publiczno-prywatne 171
2.4.6. Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji 172
2.5. Działania na rzecz bezpieczeństwa lotniczego
podejmowane w Europie 172
2.5.1. Filary europejskiej polityki bezpieczeństwa lotniczego 173
2.5.2. Współpraca państw
w ramach systemu bezpieczeństwa lotniczego w UE 175
2.5.3. Działalność międzynarodowa UE
w zakresie bezpieczeństwa lotniczego 178
2.5.4. Inicjatywa SKYbrary – świeże podejście
do współpracy w zakresie bezpieczeństwa lotniczego 184
3. Uwarunkowania współdziałania 185
3.1. Uwarunkowania polityczne 186
3.2. Uwarunkowania ekonomiczne 192
4. Podsumowanie 197
Rozdział 3. Współdziałanie międzynarodowe w zapewnieniu bezpieczeństwa
lotnictwa cywilnego. Zasady i formy 201
1. Międzynarodowe lotnicze umowy dwustronne 203
1.1. Słabe strony międzynarodowych dwustronnych umów lotniczych. 204
2. Lotnicze umowy wielostronne 206
3. Umowy lotnicze zawierane przez państwa członkowskie Unii Europejskiej 208
3.1. Geneza 208
3.2. Implikacje orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 210
3.3. Metodologia negocjacji umów dwustronnych w Unii Europejskiej 211
3.4. Umowy lotnicze negocjowane na poziomie wspólnotowym 214
3.5. Porozumienia zawarte przez EASA 216
4. Programy międzynarodowej współpracy 218
4.1. Europejskie programy i plany współpracy 219
4.1.1. Europejski program bezpieczeństwa lotniczego 219
4.1.2. Europejski plan bezpieczeństwa lotniczego 220
4.1.3. Wspólnotowy program oceny bezpieczeństwa
zagranicznych statków powietrznych 222
5. Podsumowanie 224
Rozdział 4. Kierunki i tendencje rozwoju współdziałania
i współpracy międzynarodowej w zapewnianiu bezpieczeństwa
lotnictwa cywilnego 226
1. Promowanie polityki bezpieczeństwa 227
2. Poszukiwanie konsensusu 228
3. Międzysektorowa współpraca międzynarodowa 230
4. Kształtowanie jednostajnego systemu bezpieczeństwa
lotnictwa cywilnego 232
4.1. Znaczenie rzetelnej danych 235
4.2. Kontrola stosowania międzynarodowych standardów 237
4.3. Zapewnianie wysokiego poziomu raportowania 238
4.4. Podwyższanie sprawności ochrony lotnictwa cywilnego 239
5. Polityka organizacji branżowych 240
6. Szkolenie personelu 241
7. Systemy bezzałogowych statków powietrznych a bezpieczeństwo lotnicze 243
8. Międzynarodowa współpraca na rzecz bezpieczeństwa lotniczego w Europie 244
9. Podsumowanie 247
Rozdział 5. Polska w systemie międzynarodowej współpracy
w zapewnieniu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 250
1. Działalność instytucji i organizacji międzynarodowych
w zakresie bezpieczeństwa lotniczego – z udziałem Polski 250
1.1. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego 251
1.2. Europejska Konferencja Lotnictwa Cywilnego 252
1.3. Eurocontrol 254
1.4. Środkowoeuropejska Grupa Rotacyjna 256
1.5. Grupa Wyszehradzka 257
1.6. Zrzeszenie Władz Lotniczych 258
2. Polska we współpracy międzynarodowej
w zakresie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 259
2.1. Uprawnienia organów polskiej administracji rządowej do współpracy
międzynarodowej w zakresie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 259
2.2. Postawa i zaangażowanie Polski we współpracę międzynarodową
w zakresie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego 261
2.3. Działalność polskiej władzy lotniczej na forum międzynarodowym 265
3. Doświadczenia i wnioski wynikające z dotychczasowej współpracy
międzynarodowej Polski w zakresie bezpieczeństwa lotniczego 268
4. Podsumowanie 270
Zakończenie 273
Bibliografia 281
Aneksy 299
Indeks nazwisk 329
