Tytuł Granice kosmosu i kosmologii Autor Michał Heller Język polski Wydawnictwo Scholar ISBN 978-83-7383-163-6 Rok wydania 2005 Warszawa liczba stron 256 Format pdf Spis treści Przedmowa.......................... 11
Rozdział 1. „Kosmologiczne rozważania…" Einsteina...... 13
Początki........................... 13
Warunki brzegowe i stała kosmologiczna........... 15
Statyczny wszechświat Einsteina................ 18
Inspiracje.......................... 21
Rozdział 2. Dziwny świat Willema de Sittera......... 24
Puste rozwiązanie równań pola................ 24
Ewolucja pustki....................... 27
Efekt Dopplera........................ 28
Świat pełen paradoksów.................... 29
Rozdział 3. Era Hubble’a................... 32
Klisza H-335-H....................... 32
Początki sporu....................... 33
Podręcznik astronomii z XIX wieku.............. 36
Dwaj przeciwnicy....................... 38
Z kancelarii adwokackiej do teleskopu............ 42
Nowa era kosmologii...................... 46
List Hubble’a........................ 46
Rozdział 4. Kosmologia Friedmana............... 48
Tymczasem w Petersburgu…................... 48
Pierwsza praca Friedmana.................. 50
Druga praca Friedmana.................... 52
Epitafium kosmologa..................... 54
Rozdział 5. Kosmologia i polityka.............. 55
Samowar pełen wody i funt soli............... 55
Najwyższa wartość........................ 56
Wszechświat i Metagalaktyka.................. 58
Rozdział 6. Od obserwacji do teorii............. 60
Chemia gwiazd......................... 60
Ucieczka galaktyk....................... 61
Hubble raz jeszcze mierzy odległość do galaktyk....... 63
Ucieczka – odległość galaktyk................ 64
Rozdział 7. Od teorii do obserwacji............. 67
Bilans........................... 67
Praca Lemaître’a....................... 67
Spuścizna Lemaître’a..................... 72
Rozdział 8. Obserwacyjna kosmologia Hubble’a......... 73
Prawo Hubble’a....................... 73
Próbka Wszechświata..................... 75
Na miarę Kopernika...................... 76
Rozdział 9. Początek i koniec Wszechświata.......... 78
Eddington i Lemaître.................... 78
„Koniec świata z punktu widzenia fizyki matematycznej"....80
Początek świata z punktu widzenia teorii kwantów....... 83
Rozdział 10. Dyskusja o ewolucji Wszechświata......... 86
Teoria i praktyka nauki................... 86
Sir James Jeans....................... 87
Georges Lemaître....................... 88
Willem de Sitter....................... 89
Sir Arthur Eddington..................... 90
Millikan i Milne....................... 91
Inni mówcy.......................... 91
Hipoteza Fizycznego Wszechświata.............. 93
Pytania dla wyroczni..................... 94
Rozdział 11. Kosmologia Milne’a............... 95
Przywilej opozycji..................... 95
Równouprawnienie obserwatorów – zasada kosmologiczna.......97
Pomiary czasu i przestrzeni................. 98
Dwa opisy Wszechświata.................... 99
Epilog............................ 101
Rozdział 12. Kosmologia neonewtonowska........... 102
Kłopoty z Wszechświatem newtonowskim............ 102
Metoda i wyniki kosmologii neonewtonowskiej......... 104
Tytułem komentarza..................... 106
Rozdział 13. Geometria i termodynamika Wszechświata...... 108
Kierunki badań........................ 108
Robertson i Walker; symetrie Wszechświata.......... 109
Tolman; termodynamika kosmosu................. 111
Dwie monografie....................... 113
Rozdział 14. Hipoteza Pierwotnego Atomu........... 116
Początkowa osobliwość.................... 116
duży Wybuch........................ 117
Kosmologia kwantowa..................... 119
Promieniowanie resztkowe................... 120
Ewolucja świata według Lemaître’a.............. 122
Nieznany komentarz Lemaître’a................ 125
Rozdział 15. Kosmologia stanu stacjonarnego......... 127
Radar i kosmologia..................... 127
Kosmologia Bondiego–Golda.................. 130
Kosmologia Hoyle’a...................... 133
znaczny o stwarzanie materii.................. 135
Rozdział 16. Kosmiczna nukleosynteza............. 136
Wojna i kosmogonia..................... 136
Teoria Alfa-Beta-Gamma.................... 137
Pierwotny Atom czy ylem................... 140
Przewidywania Gamowa.................... 142
Kłopoty teorii Gamowa.................... 143
Czy pierwiastki powstają w gwiazdach?............ 144
Nucleogenesis........................ 146
Rozdział 17. Lata kryzysu.................. 148
przez witrynę księgarni do kosmologii............ 148
Einstein i kosmologia.................... 149
Rozwiązanie paradoksu.................... 151
Kongres Solvaya w Brukseli................. 153
U progu nowej dekady..................... 158
Rozdział 18. Kosmologia i kwazary.............. 159
prekursorskie początki..................... 159
Polowanie na radioźródła................... 162
Odkrycie kwazarów...................... 163
Zagadka widm kwazarów.................... 165
Kosmologia po odkryciu kwazarów............... 167
Rozdział 19. Promieniowanie tła............... 169
Preludium obszernego odkrycia................ 169
Grupa z Princeton...................... 171
Gołębie i radioastronomia.................. 172
Uwagi na marginesie dwu artykułów.............. 174
Dalsze pomiary........................ 175
Kosmologia po odkryciu promieniowania tła........... 178
Rozdział 20. Istnienie osobliwości.............. 180
Miejsce........................... 180
Ludzie............................ 181
Osobliwości – obszerny problem kosmologii........... 184
Twierdzenia o osobliwościach................. 185
Wielkoskalowa struktura czasoprzestrzeni........... 188
Perspektywy.......................... 190
Rozdział 21. Czy COBE zobaczył początek świata?....... 192
Rozczarowanie Burbidge’a.................. 192
COBE............................. 194
Ku początkowi........................ 197
Rozdział 22. Problemy kosmicznego budżetu.......... 199
Z perspektywy zakończonego stulecia............. 199
Od Hubble’a do Hubble’a................... 201
Ciemna materia – kosmiczny deficyt.............. 203
Ciemna energia – dziury budżetowej ciąg dalszy........ 206
Bilans............................ 208
Rozdział 23. Obfita inflacja i głowa wezyra......... 209
Model standardowy i jego kłopoty............... 209
„Coś godnego uwagi"..................... 211
Ślady inflacji........................ 214
Historia wezyra Sissy Ben Dahira.............. 216
Rozdział 24. Granice kosmosu................. 217
Długa droga kosmologii................... 217
Rekonstrukcja historii Wszechświata............. 218
Granica historii....................... 221
Superstruny i teoria M.................... 222
Rozdział 25. Granice kosmologii............... 225
Nowa nauka......................... 225
Na granicy metody...................... 226
Już poza granicami...................... 227
Kosmologia ponowożytna................... 231
Rozdział 26. Mapa Wszechświata................ 233
Bibliografia do poszczególnych rozdziałów........... 241
Indeks nazwisk........................ 252
Rozdział 1. „Kosmologiczne rozważania…" Einsteina...... 13
Początki........................... 13
Warunki brzegowe i stała kosmologiczna........... 15
Statyczny wszechświat Einsteina................ 18
Inspiracje.......................... 21
Rozdział 2. Dziwny świat Willema de Sittera......... 24
Puste rozwiązanie równań pola................ 24
Ewolucja pustki....................... 27
Efekt Dopplera........................ 28
Świat pełen paradoksów.................... 29
Rozdział 3. Era Hubble’a................... 32
Klisza H-335-H....................... 32
Początki sporu....................... 33
Podręcznik astronomii z XIX wieku.............. 36
Dwaj przeciwnicy....................... 38
Z kancelarii adwokackiej do teleskopu............ 42
Nowa era kosmologii...................... 46
List Hubble’a........................ 46
Rozdział 4. Kosmologia Friedmana............... 48
Tymczasem w Petersburgu…................... 48
Pierwsza praca Friedmana.................. 50
Druga praca Friedmana.................... 52
Epitafium kosmologa..................... 54
Rozdział 5. Kosmologia i polityka.............. 55
Samowar pełen wody i funt soli............... 55
Najwyższa wartość........................ 56
Wszechświat i Metagalaktyka.................. 58
Rozdział 6. Od obserwacji do teorii............. 60
Chemia gwiazd......................... 60
Ucieczka galaktyk....................... 61
Hubble raz jeszcze mierzy odległość do galaktyk....... 63
Ucieczka – odległość galaktyk................ 64
Rozdział 7. Od teorii do obserwacji............. 67
Bilans........................... 67
Praca Lemaître’a....................... 67
Spuścizna Lemaître’a..................... 72
Rozdział 8. Obserwacyjna kosmologia Hubble’a......... 73
Prawo Hubble’a....................... 73
Próbka Wszechświata..................... 75
Na miarę Kopernika...................... 76
Rozdział 9. Początek i koniec Wszechświata.......... 78
Eddington i Lemaître.................... 78
„Koniec świata z punktu widzenia fizyki matematycznej"....80
Początek świata z punktu widzenia teorii kwantów....... 83
Rozdział 10. Dyskusja o ewolucji Wszechświata......... 86
Teoria i praktyka nauki................... 86
Sir James Jeans....................... 87
Georges Lemaître....................... 88
Willem de Sitter....................... 89
Sir Arthur Eddington..................... 90
Millikan i Milne....................... 91
Inni mówcy.......................... 91
Hipoteza Fizycznego Wszechświata.............. 93
Pytania dla wyroczni..................... 94
Rozdział 11. Kosmologia Milne’a............... 95
Przywilej opozycji..................... 95
Równouprawnienie obserwatorów – zasada kosmologiczna.......97
Pomiary czasu i przestrzeni................. 98
Dwa opisy Wszechświata.................... 99
Epilog............................ 101
Rozdział 12. Kosmologia neonewtonowska........... 102
Kłopoty z Wszechświatem newtonowskim............ 102
Metoda i wyniki kosmologii neonewtonowskiej......... 104
Tytułem komentarza..................... 106
Rozdział 13. Geometria i termodynamika Wszechświata...... 108
Kierunki badań........................ 108
Robertson i Walker; symetrie Wszechświata.......... 109
Tolman; termodynamika kosmosu................. 111
Dwie monografie....................... 113
Rozdział 14. Hipoteza Pierwotnego Atomu........... 116
Początkowa osobliwość.................... 116
duży Wybuch........................ 117
Kosmologia kwantowa..................... 119
Promieniowanie resztkowe................... 120
Ewolucja świata według Lemaître’a.............. 122
Nieznany komentarz Lemaître’a................ 125
Rozdział 15. Kosmologia stanu stacjonarnego......... 127
Radar i kosmologia..................... 127
Kosmologia Bondiego–Golda.................. 130
Kosmologia Hoyle’a...................... 133
znaczny o stwarzanie materii.................. 135
Rozdział 16. Kosmiczna nukleosynteza............. 136
Wojna i kosmogonia..................... 136
Teoria Alfa-Beta-Gamma.................... 137
Pierwotny Atom czy ylem................... 140
Przewidywania Gamowa.................... 142
Kłopoty teorii Gamowa.................... 143
Czy pierwiastki powstają w gwiazdach?............ 144
Nucleogenesis........................ 146
Rozdział 17. Lata kryzysu.................. 148
przez witrynę księgarni do kosmologii............ 148
Einstein i kosmologia.................... 149
Rozwiązanie paradoksu.................... 151
Kongres Solvaya w Brukseli................. 153
U progu nowej dekady..................... 158
Rozdział 18. Kosmologia i kwazary.............. 159
prekursorskie początki..................... 159
Polowanie na radioźródła................... 162
Odkrycie kwazarów...................... 163
Zagadka widm kwazarów.................... 165
Kosmologia po odkryciu kwazarów............... 167
Rozdział 19. Promieniowanie tła............... 169
Preludium obszernego odkrycia................ 169
Grupa z Princeton...................... 171
Gołębie i radioastronomia.................. 172
Uwagi na marginesie dwu artykułów.............. 174
Dalsze pomiary........................ 175
Kosmologia po odkryciu promieniowania tła........... 178
Rozdział 20. Istnienie osobliwości.............. 180
Miejsce........................... 180
Ludzie............................ 181
Osobliwości – obszerny problem kosmologii........... 184
Twierdzenia o osobliwościach................. 185
Wielkoskalowa struktura czasoprzestrzeni........... 188
Perspektywy.......................... 190
Rozdział 21. Czy COBE zobaczył początek świata?....... 192
Rozczarowanie Burbidge’a.................. 192
COBE............................. 194
Ku początkowi........................ 197
Rozdział 22. Problemy kosmicznego budżetu.......... 199
Z perspektywy zakończonego stulecia............. 199
Od Hubble’a do Hubble’a................... 201
Ciemna materia – kosmiczny deficyt.............. 203
Ciemna energia – dziury budżetowej ciąg dalszy........ 206
Bilans............................ 208
Rozdział 23. Obfita inflacja i głowa wezyra......... 209
Model standardowy i jego kłopoty............... 209
„Coś godnego uwagi"..................... 211
Ślady inflacji........................ 214
Historia wezyra Sissy Ben Dahira.............. 216
Rozdział 24. Granice kosmosu................. 217
Długa droga kosmologii................... 217
Rekonstrukcja historii Wszechświata............. 218
Granica historii....................... 221
Superstruny i teoria M.................... 222
Rozdział 25. Granice kosmologii............... 225
Nowa nauka......................... 225
Na granicy metody...................... 226
Już poza granicami...................... 227
Kosmologia ponowożytna................... 231
Rozdział 26. Mapa Wszechświata................ 233
Bibliografia do poszczególnych rozdziałów........... 241
Indeks nazwisk........................ 252
